Co tak naprawdę dzieje się w zabawie?

Zabawa to aktywność, na którą małe dzieci poświęcają większość swojego czasu. Zarówno w dziecięcym pokoju pełnym zabawek, jak i w zupełnie nieoczywistym miejscu, w ogrodzie, w parku, przy posiłku.

Stworzą laleczkę z leżącej na stole chusteczki, zbudują samochód z kołdry i ułożą twierdzę ze stosiku kamieni. Dzieci bawią się nieustannie i ze wszystkiego potrafią sobie zorganizować zabawę. Skoro tak uporczywie do tego dążą, to jaką rolę spełnia zabawa w ich rozwoju? Po co dzieci się bawią?

Poprzez zabawę dzieci zarówno uczą się, pracują nad rozwijaniem i wzmacnianiem swoich umiejętności oraz odpoczywają. Zabawa jest też oczywiście dla dzieci źródłem przyjemności i radości.

W wieku przedszkolnym dominującą formą zabawy jest zabawa na niby. Jest ona związana z dynamicznie rozwijającą się w tym wieku wyobraźnią. Podczas takiej zabawy dzieci udają, że dany przedmiot jest czymś innym niż jest w rzeczywistości – np. rura od odkurzacza staje się wężem strażackim. Zaczynają też bawić się tematycznie i odgrywać w zabawie różne role – np. bawią się w dom, w sklep, w policjantów. Już nie tylko naśladują w zabawie dorosłych, ale także rozwijają własne pomysły. Niezwykle istotny staje się kontakt z rówieśnikami. Choć wiele dzieci już wcześniej nawiązuje pewne interakcje z rówieśnikami lub bawi się z rodzeństwem, to właśnie w wieku przedszkolnym rozwijają się zdolności prawdziwej zabawy z innymi dziećmi.

Obserwując bawiące się dzieci szybko można zwrócić uwagę na fakt, jak bardzo różnorodne pomysły na zabawę one mają i w jak różnorodne aktywności się w zabawie angażują. Dzieci w zabawie przenoszą, układają, budują, porządkują, rozmawiają, śpiewają, liczą, rysują, piszą, skaczą i biegają. Poprzez wszystkie te aktywności zabawa pomaga dzieciom:

• Rozwijać różne umiejętności – dzieci zaangażowane w zabawę nierzadko przekraczają swoje aktualne możliwości, np. dziecko, które łatwo popada w złość, w roli mamy w zabawie wykazuje się dużą wyrozumiałością i cierpliwością; dziecko, które łatwo się rozprasza, w zabawie potrafi długo koncentrować się na jednym zadaniu.
• Zrozumieć i uporządkować swoje doświadczenia i związane z nimi emocje – w zabawie dzieci często odtwarzają swoje przeżycia lub też przygotowują się na zmiany w swoim życiu – np. bawiąc się w przeprowadzkę albo w wyjazd na wakacje. Nie zawsze jest to dokładnie spójne z rzeczywistością. Dzieci zmieniają scenariusz zabawy, wymyślają różne rozwiązania i niejako sprawdzają, co by było, gdyby życie potoczyło się inaczej. Starają się też w ten sposób pogłębić swoje rozumienie tego, co się dzieje i oswoić związane z tym emocje.
• Wyciszyć się lub pobudzić do działania – w zależności od rodzaju zaproponowanej dziecku zabawy możemy mu pomóc w zmianie nastroju: uspokoić się lub zmobilizować do działania. Takie wyciszające aktywności to np. zabawy plastyczne, lepienie z różnych mas, wspólne muzykowanie; a zabawy aktywizujące to np. zabawy ruchowe. Często dzieci samodzielnie potrafią znaleźć sobie takie zajęcie, które pomoże im zapanować nad swoimi emocjami lub zaspokoić różne potrzeby (np. potrzebę ruchu).
• Rozwijać relacje z rówieśnikami – podczas zabaw z innymi dzieci ćwiczą całe mnóstwo zachowań, potrzebnych do budowania relacji z ludźmi, takich jak negocjowanie, bronienie własnego zdania, uzgadnianie wspólnego planu, rozpoznawanie granic swoich i innych ludzi, czekanie na swoją kolej itp.
• Poznawać i rozumieć otaczający je świat – dzieci w zabawie angażują wszystkie swoje zmysły – np. badają konsystencję i zapach błotnej zupy, obserwują, jak dużo piasku da się przesypać z jednego wiaderka do drugiego i przysłuchują się przyjemnemu szumowi. Są to pierwsze, bardzo proste, eksperymenty przyrodnicze i matematyczne. Dzieci nabywają w ten sposób wiedzy praktycznej o tym, jak działa świat, co i jak da się zmienić, i jakie to przynosi skutki itd.

---

Czy ten artykuł był: