Cyfrowe dzieci – nowe pokolenie

Dane z badań jasno dowodzą, że cyberprzestrzeń stała się dla dzieci ważnym środowiskiem funkcjonowania. Dzisiejsze dzieci żyją w dwóch środowiskach – realnym i wirtualnym. Wzrastają i wychowują się w obecności urządzeń cyfrowych i z tego powodu mówi się o nich, że są to: cyfrowe dzieciaki, pokolenie aplikacji, sieci, czy określa się ich jako cyfrowych tubylców.

Charakteryzując społeczeństwo informacyjne, czyli takie, które żyje w otoczeniu nowych mediów, wspomnieć warto, że poszczególne pokolenia zasadniczo różnią się od poprzednich pod względem znajomości i umiejętności posługiwania się nowymi technologiami. Socjolodzy społeczeństwo dzielą na kilka generacji. Pierwszą jest pokolenie ludzi urodzonych po zakończeniu II wojny światowej określane, jako Baby Boomers (1946–1962). Kolejną generację tworzy tzw. Pokolenie X, do którego przynależą osoby urodzone w latach 1963–1978. Zaraz po nim wymienia się Pokolenie Y, określane jako Millenialsi, obejmujące osoby urodzone w latach 1977–1995. Następne dwie generacje tworzy Pokolenie Z, obejmujące ludzi urodzonych w latach 1995–2010/2012, i Pokolenie Alpha, do którego zalicza się osoby urodzone po 2010/2012 roku.

Przedstawiciele dwóch pierwszych generacji: pokolenia Baby Boomers i Pokolenia X, to osoby, które urodziły się w czasach, kiedy nie było Internetu oraz urządzeń ekranowych/cyfrowych. Osoby przynależące do kolejnych pokoleń to przedstawiciele generacji, które jako osoby dorosłe miały kontakt z nowymi technologiami lub od dziecka wzrastały i wychowywały się ich otoczeniu.

Pokolenie Y

Pokolenie Y to pierwsza w historii ludzkości generacja, która wychowała się i wzrastała w otoczeniu komputerów. Określana ona jest przez badaczy jako generacja ekranowa (screeny generation), ponieważ jest to pierwsze pokolenie, które miało dostęp do ekranu komputera. Traktowało ono ten obraz jako przekaz lepszy od pisanego ze względu na łatwość jego odbioru, prostotę oraz większą atrakcyjność. Pokolenie to nazywane jest też jako cyfrowy naród (Digital Nation), pokolenie sieci (Net Generation), pokolenie Millennium, czy też pokolenie klapek i iPodów. Pokolenie Y dzieli się na dwa okresy, a kryterium tego podziału jest rok 1980. Do pierwszego przynależą osoby, które urodziły się przed tym rokiem, a do drugiego urodzone po nim. Tych pierwszych nazywa się cyfrowymi imigrantami (digital immigrants), a drugich cyfrowymi tubylcami (digital natives). Cyfrowi imigranci to pokolenie osób epoki przedcyfrowej. Osoby te urodziły się jeszcze przed pojawieniem się cyfrowych gadżetów. Kontakt z nimi miały dopiero w wieku dorosłym. Pojawiające się nowe media stanowiły dla nich nowinkę technologiczną. Osoby te dopiero zapoznawały się z nimi, zaczynały uczyć się z nich korzystać, zachowując przy tym dużą ostrożność. Często kontakt z tymi urządzeniami budził w nich lęk i nieufność.

Cyfrowi tubylcy to z kolei osoby, które urodziły się już w erze cyfrowej (w latach 1980–1995), kiedy obecne były komputery i inne nowe technologie. Osoby te charakteryzują się większą znajomością cybermediów oraz większym do nich zaufaniem, bo większość swego życia spędziły w ich otoczeniu, często je użytkując. Cyfrowi tubylcy bardziej preferują grafikę, hipertekst, obraz niż słowo pisane. W przeciwieństwie do swoich rodziców prezentują inny sposób myślenia związany z obsługą nowych technologii. Nie czytają instrukcji obsługi urządzeń multimedialnych, ponieważ zakładają, że dane urządzenie, program komputerowy nauczy ich, jak się nim posługiwać. Jeżeli nie potrafią czegoś zrozumieć lub znaleźć, to nie szukają informacji w książkach, lecz w Internecie. W przeciwieństwie do rodziców są nie tylko odbiorcami czy konsumentami informacji dostępnych w sieci, ale też je tworzą.

Pokolenie Z

Pokolenie Z tworzą osoby urodzone w latach 1995–2010, a w opinii niektórych badaczy dopiero po 2000 roku, czyli wtedy, gdy znacząco wzrosło znaczenie Internetu oraz elektronicznych gadżetów. Pokolenie Z określane jest jako generacja always on, która nie zna życia bez dostępu do nowych technologii. Jej przedstawicieli nazywa się mianem generacji C (Connected Generation) czy pokoleniem zawsze podłączonym do sieci. Dostęp do internetowej sieci jest jednym z priorytetów ich codziennego funkcjonowania. Są oni nieustannie do niej „podłączeni”. Zarządzają swoim czasem, pracą i rozrywką za pomocą telefonu komórkowego, bez którego nie wyobrażają sobie życia. Wirtualna przestrzeń, a zwłaszcza portale społecznościowe są miejscem, gdzie mogą zaistnieć poprzez publikację własnego wizerunku i produkowanie różnych treści, np. filmików, prowadzenie bloga, vloga. Mobilne aplikacje są środkami, za pomocą których przedstawiciele tego pokolenia są ze sobą stale w kontakcie. Ich duża i różnorodna aktywność w cyberprzestrzeni powoduje, że charakteryzuje ich brak prywatności, anonimowości, zanika wśród nich rozróżnienie między sferą ich życia publicznego a prywatnego.

Pokolenie Alpha

Pokolenie Alpha jest kolejną cyfrową generacją, którą tworzą osoby urodzone po 2010 roku będące potomkami wczesnego Pokolenia Y oraz późnej generacji X. Jego nazwa pochodzi od pierwszej litery alfabetu greckiego. Jest to jedno z pierwszych pokoleń medialnych, które doświadczyło nowego systemu edukacji, opartego na tabletach i e-learningu. Prognozy przewidują, iż będzie to najbardziej wykształcona i technologicznie zaawansowana generacja.

Liczni badacze podkreślają, że cyfrowe dzieci nie stanowią jednorodnej grupy. Nie wszystkie prezentują taki sam poziom wiedzy na temat urządzeń cyfrowych i mobilnych aplikacji oraz umiejętności posługiwania się nimi. Nie możemy zapominać o tym, iż różnice społeczno-kulturowe i różnice między płciami w sposobie korzystania z urządzeń cyfrowych przez dzieci utrzymują się bardziej niż kiedykolwiek dotąd. Dla przykładu wiemy, że dziewczęta czytają więcej niż chłopcy, a chłopcy z kolei częściej korzystają z gier online niż dziewczęta. Czynnikiem prowadzącym do nierówności cyfrowej w sposobie korzystania z nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych przez cyfrowe dzieci jest także społeczno-ekonomiczny status rodziny. Dzieci z rodzin uboższych, o niższym statusie społeczno-ekonomicznym, zamieszkujące tereny wiejskie lub mało zurbanizowane mają gorszy dostęp do Internetu, nowych technologii, co oznacza, że ich poziom kompetencji cyfrowych może być znacznie niższy. Brak znajomości obsługi nowych technologii, ograniczony dostęp do nich może stanowić znaczący czynnik wykluczenia rówieśniczego. Ponadto czynnik ten stanowić może także o przyszłych sukcesach szkolnych lub porażkach. Potwierdzono bowiem, że dzieci, które aktywnie angażują się w media cyfrowe, są bardziej skłonne uczyć się umiejętności korzystania z nich. Jednocześnie badania dowodzą, że dzieci rozważnie korzystające z cyfrowych zasobów edukacyjnych są lepiej przygotowane do rozpoczęcia edukacji przedszkolnej niż dzieci, które nie mają do nich dostępu lub dostęp ten jest mocno ograniczony. Ważne jest zatem, aby rodzice pamiętali o tym, że nie wszystkie media są sobie równe. Sposób zaangażowania dziecka w media (aktywne kontra pasywne, oglądanie brutalnych treści kontra przekazy edukacyjne) może mieć różnorodny wpływ na zachowanie i rozwój dziecka. Należy zatem pamiętać o odpowiednim wyborze cyfrowych gadżetów i aplikacji mobilnych. Należy także inicjować takie aktywności dziecka w sieci, które służą jego rozwojowi i nie stanowią zagrożenia.

Wiemy jednak, że nie wszystkie rodzaje zaangażowania dzieci w cyberświecie sprzyjają rozwojowi dziecka i nauce. Nie wszystkie dzieci uczą się w takim samym stopniu. Dlatego istnieje wyraźna potrzeba aktywnego towarzyszenia przez rodziców małym dzieciom w korzystaniu z mediów cyfrowych. Wyzwaniem dla rodziców dzieci jest to, aby podążali oni za rozwojem nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych, posiadali wiedzę o zagrożeniach dla dziecka w sieci oraz o mocnych stronach Internetu. To wszystko zwiększać będzie ich szansę na to, że będą wiedzieć, jak przy udziale mediów cyfrowych mogą pozytywnie wpływać na rozwój dziecka.

Kluczową kwestią w kontekście ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z nadużywania urządzeń ekranowych przez dzieci jest poświęcanie im czasu i budowanie z nimi bliskiej relacji. Warto uczyć rodziców, jak można spędzać ciekawie i aktywnie czas z dzieckiem, zamiast zezwalać mu na pasywne siedzenie przed ekranami urządzeń cyfrowych. Ważne jest także koncentrowanie uwagi rodziców na treściach mediów dziecięcych. Biorąc pod uwagę, że oglądanie filmów online w witrynach takich jak YouTube, TikTok to aktywności dzieci, którym one poświęcają najwięcej czasu, należy zrozumieć naturę tych treści, zagrożeń, na jakie dzieci są narażone. Ważne jest, aby rodzice małych dzieci wiedzieli, czym są cyfrowe gadżety, do czego służą, jak powinno się ich używać, aby dziecko nie traciło czasu na powtarzalną i bierną konsumpcję mediów cyfrowych. Istotne jest także zapewnienie odpowiednich warunków gwarantujących ochronę danych i prywatność dziecka w sieci. Jest to wyzwanie nie tylko dla rodziców/opiekunów, ale także dla wychowawców i nauczycieli.

---

Czy ten artykuł był: