Cyfrowe przyciągacze uwagi dzieci – kilka przykładów

Każda osoba trzymająca w rękach urządzenie mobilne, takie jak smartfon czy tablet, lub siedząca przed ekranem komputera albo nowoczesnego telewizora staje się odbiorcą usług cyfrowych.

Są to różne aplikacje, gry, filmy, komunikatory i wiele innych rozwiązań, które skupiają uwagę odbiorcy na tym, co się wyświetla na ekranie urządzenia. Twórcy i dostawcy tych usług bardzo się starają, by użytkownicy wracali do ich oferty jak najczęściej. W tym celu firmy komputerowe i projektujące daną usługę zdalną (online) wykorzystują wiele strategii, z czego nie zdajemy sobie często sprawy. Ich celem jest zmiana postaw i zachowań użytkowników, w tym dzieci¹.

Od nawigacji do manipulacji

Projektantom usług chodzi o to, by nawigowanie (czyli poruszanie się przez użytkownika po interfejsie urządzenia, aplikacji) było intuicyjne, a dostęp do potrzebnych informacji i komunikacja były łatwe. Dzięki temu osoba używająca danego urządzenia ma pozytywne wrażenia i dzięki nim ponownie chętnie z niego skorzysta. Dbałość firm o użyteczność swoich produktów i usług jest właściwa i dobrze oceniana. Jednak gdy chodzi im o to, by ludzie jak najwięcej czasu spędzali przed ekranem, trudno to ocenić pozytywnie. Jest to już manipulowanie zachowaniami odbiorców. To budzi szczególny niepokój, gdy dotyczy dzieci, najmłodszych i starszych.

Przyjemność, nadzieja i akceptacja

Producenci urządzeń i technologii cyfrowych starają się, by użytkownik odczuwał przyjemność korzystając z nich. Budzą nadzieję na kolejne przyjemności, gdy będzie korzystał z nich ponownie. Wykorzystują także fakt, że człowiek chce być akceptowany. Przykładowo, widoczne to jest w działaniach producentów gier komputerowych dla dzieci. Gra polega na wykonywaniu zadań, za które dziecko dostaje nagrodę. Może ona mieć postać animowanej niespodzianki, przyznanych punktów lub sprawności. Te nagrody zachęcają do dalszej gry i przejścia na wyższy jej poziom, co dla uczestnika jest dużym sukcesem. Ukończenie gry pozwala na dopisanie do listy zwycięzców, a to zaspokaja potrzebę akceptacji.

Zdolności

Następny element, który ma znaczenie dla zmiany ludzkich zachowań, to posiadane zdolności. Te powinny kojarzyć się z prostotą, bo przekonanie o tym, że zadanie jest proste do wykonania, zwiększa prawdopodobieństwo jego realizacji. Zadanie będziemy uważać za proste, jeśli:

• będziemy dysponować czasem potrzebnym na jego wykonanie,
• nie będzie ono uszczuplać naszych finansów,
• będzie możliwe do fizycznego wykonania,
• nie będzie obciążało nas intelektualnie,
• nie będzie wykraczało poza ustalone normy społeczne,
• będzie przypominało naszą codzienność.

Te prawidłowości widać również w wielu aplikacjach adresowanych do dzieci. Dostarczane są często bezpłatnie, nie wymagają dużego wysiłku intelektualnego i fizycznego ze strony dziecka, co sprzyja przedłużaniu czasu bycia przed ekranem.

Zachęta

Kolejny element manipulacji to zachęty. Zachęta może występować w kilku rodzajach. Jeśli dziecko granie w gry na smartfonie będzie kojarzyć z przyjemnością, to z czasem zawsze będzie liczyć na przyjemne doznania i będzie coraz częściej chciało bawić się w ten sposób.

Kolejny sposób na zachęcenie dzieci do używania aplikacji czy gier pojawia się, gdy młody człowiek jest już zmotywowany, ale brak mu jeszcze umiejętności. Przykładem takiej zachęty jest chęć uczenia się i zdobywania nowych sprawności w grze, by dołączyć do określonej grupy graczy, chęć wejścia na kolejny poziom gry. Może to być także potrzeba opanowania nowego interfejsu urządzenia ekranowego (np. metodą prób i błędów, albo przez obserwowanie starszego rodzeństwa, rodziców), by na nim móc oglądać ulubione filmy, grać w ulubione gry.

Ostatni rodzaj zachęty jest potrzebny w sytuacji, gdy dziecko ma już motywację i umiejętności. Występuje on w postaci różnego rodzaju powiadomień pojawiających się w aplikacjach, komunikatorach, grach i programach, by przyciągnąć użytkownika do jego ulubionej aktywności w postaci przykuwającego uwagę dźwięku.

---

Wraz ze wzrostem czasu spędzanego przez dziecko przed ekranem powstrzymywanie się od takiej aktywności staje się coraz trudniejsze, bo np. gry wymagają poświęcenia im coraz więcej czasu, ponieważ kolejne ich poziomy stają się coraz dłuższe. Możliwość przejścia do kolejnego zadania, poziomu czy zdobycia nagrody wymaga dodatkowego czasu. Jeśli do tego dołączy się możliwość kreowania swoich postaci z gry, które mają szansę nieustannie się doskonalić na oczach innych graczy, to granie może prowadzić do uzależnienia.

Zalecenia dla rodziców dotyczące zarządzania czasem, jaki dziecko spędza przed ekranem

Wiele instytucji na świecie powołując się na aktualne badania naukowe sformułowało wyraźne zalecenia dla rodziców dotyczące korzystania przez dzieci z urządzeń ekranowych. Przykładowo Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP) zaleca rodzicom/opiekunom, by:

• dzieciom w wieku poniżej 18 miesięcy nie pozwalać na korzystanie z żadnych urządzeń mobilnych, wyjątkiem jest konieczność uczestniczenia w rozmowie wideo;
• dzieciom w wieku od 18 do 24 miesięcy zezwalać tylko na korzystanie z dobrych programów edukacyjnych dla dzieci;
• dzieciom w wieku od 2 do 5 lat pozwolić na korzystanie z urządzeń ekranowych nie dłużej niż 1 godzinę dziennie i tylko w obecności rodzica;
• dzieciom w wieku 6 lat i starszym ograniczać czas spędzany przed ekranem i dbać o to, by miały odpowiednią ilość czasu na sen, na aktywność fizyczną lub inne zdrowe sposoby spędzania czasu;
• w każdej rodzinie wyznaczyć dla wszystkich czas wolny od mediów, który wykorzystuje się na wspólne aktywności oraz wyznaczyć strefy wolne od mediów².

---

Czy ten artykuł był: