Niewłaściwe używanie przez dzieci cybermediów: do czego prowadzi i jak temu przeciwdziałać?

Korzystanie z urządzeń ekranowych (mediów cyfrowych) przez dzieci może być korzystne dla rozwoju dziecka, ale jeśli ich używanie jest niewłaściwe, przynieść może liczne szkody.

O niewłaściwym ich wykorzystaniu mówimy wtedy, gdy czas ich używania jest nadmiarowy. A także kiedy dziecko korzysta z nich zbyt często, w dodatku pozostając poza kontrolą rodziców (opiekunów). Bardzo niebezpieczny jest dostęp do niewłaściwych dla danego wieku treści. W efekcie może dojść do sytuacji, w której używanie elektronicznych gadżetów zacznie być dla dziecka tak ważną czynnością, że trudno będzie mu dobrowolnie z niej zrezygnować.

Szkody

Z badań wynika, że szkody mogą dotyczyć różnych przejawów funkcjonowania dziecka. Przede wszystkim powstawać mogą zaburzenia w rozwoju, które dotyczą funkcjonowania mózgu, emocji, nawiązywania kontaktów w realnym świecie. Zaburzenia mogą dotyczyć także rozwoju fizycznego.

Wyniki bardzo wielu badań wskazują na liczne zagrożenia dla zdrowia i rozwoju dzieci¹. Z badań tych wynika, że dzieci często korzystające z mediów cyfrowych:

• gorzej radzą sobie w nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów z innymi (np. rówieśnikami),
• są mniej aktywne fizycznie,
• mniej sypiają i gorzej śpią,
• prezentują więcej zachowań biernych (pasywnych),
• mają wyższy wskaźnik masy ciała,
• są bardziej niespokojne, może dochodzić nawet do samookaleczeń, depresji i myśli samobójczych,
• częściej zamykają się w swoim świecie i rozmyślają o swoich problemach,
• częściej podejmują zachowania agresywne, są nadpobudliwe, mają trudności z koncentracją uwagi,
• wykazują większe problemy w zachowaniu, co skutkuje trudnościami w nauce,
• posiadają niższą samoocenę,
• w wieku dojrzewania wykazują większą skłonność do używania alkoholu i narkotyków, a także do podejmowania innych ryzykownych zachowań,
• częściej angażują się w problematyczny hazard i cyberprzemoc.

Wśród wymienianych negatywnych konsekwencji dla młodszych dzieci wskazuje się na nieprawidłowości w rozwoju mózgu. Pamiętać należy o tym, że prawidłowy rozwój dziecka wymaga działań angażujących wszystkie zmysły. Potrzebny jest też udział innych osób, rodziców lub opiekunów, rówieśników, z którymi wchodzi ono w bezpośrednie kontakty. W ten sposób dzieci rozwijają umiejętności potrzebne do poznawania świata. Uczą się języka, poznają i wyrażają emocje. Aby dziecko mogło prawidłowo się rozwijać, potrzebuje zatem doświadczać świata wszystkimi zmysłami, w kontakcie z innymi ludźmi. Ograniczenie dziecku pola działania na skutek nadmiernego użytkowania mediów cyfrowych może niekorzystnie oddziaływać na rozwój struktur neuronowych jego mózgu. Niewłaściwe korzystanie z tych urządzeń wypiera inne korzystne dla rozwoju dzieci aktywności oraz ogranicza relacje z rodzicami i rówieśnikami.

Zbyt intensywny dostęp do urządzeń ekranowych uszkadzać może wzrok dziecka, a manipulowanie palcami dziecka po ekranach upośledza rozwój sprawności palców i rąk. Pasywny tryb życia związany ze spędzaniem czasu na użytkowaniu urządzeń ekranowych sprzyja rozwojowi otyłości. Ponadto nadmierne korzystanie z tych urządzeń wiąże się z gorszym samopoczuciem psychicznym dziecka, a w okresie szkolnym z problemami w nauce.

Jak zatem chronić dziecko?

Najlepszym rozwiązaniem jest towarzyszenie małemu dziecku w jego życiu, również w pierwszych kontaktach z nowymi technologiami. Udział rodziców w tym zadaniu jest bardzo ważny. To od nich zależy, czy kontakt dziecka z mediami będzie bezpieczny dla jego rozwoju. Ważne jest, aby rodzice pokazywali swoim zachowaniem pozytywne sposoby użytkowania mediów cyfrowych, ustalili zasady korzystania z nich. Rodzice powinni selekcjonować treści, do których dziecko może mieć dostęp. Należy też wspólnie spędzać z dzieckiem czas na użytkowaniu mediów (oglądanie programów, wspólne gry elektroniczne itp.) i prowadzeniu dyskusji wokół obejrzanych treści. Takie nastawienie zachęcać będzie dzieci do refleksji i rozwoju krytycznego myślenia.

---

Czy ten artykuł był: