Niewłaściwe używanie przez dzieci cybermediów: do czego prowadzi i jak temu przeciwdziałać?

Korzystanie z urządzeń ekranowych (mediów cyfrowych) przez dzieci może być korzystne dla rozwoju dziecka, ale jeśli ich używanie jest niewłaściwe, przynieść może liczne szkody.

O niewłaściwym ich wykorzystaniu mówimy wtedy, gdy czas ich używania jest nadmiarowy. A także kiedy dziecko korzysta z nich zbyt często, w dodatku pozostając poza kontrolą rodziców (opiekunów). Bardzo niebezpieczny jest dostęp do niewłaściwych dla danego wieku treści. W efekcie może dojść do sytuacji, w której używanie elektronicznych gadżetów zacznie być dla dziecka tak ważną czynnością, że trudno będzie mu dobrowolnie z niej zrezygnować.

Szkody

Z badań wynika, że szkody mogą dotyczyć różnych przejawów funkcjonowania dziecka. Przede wszystkim powstawać mogą zaburzenia w rozwoju, które dotyczą funkcjonowania mózgu, emocji, nawiązywania kontaktów w realnym świecie. Zaburzenia mogą dotyczyć także rozwoju fizycznego.

Wyniki bardzo wielu badań wskazują na liczne zagrożenia dla zdrowia i rozwoju dzieci1. Z badań tych wynika, że dzieci często korzystające z mediów cyfrowych:

  • gorzej radzą sobie w nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów z innymi (np. rówieśnikami),
  • są mniej aktywne fizycznie,
  • mniej sypiają i gorzej śpią,
  • prezentują więcej zachowań biernych (pasywnych),
  • mają wyższy wskaźnik masy ciała,
  • są bardziej niespokojne, może dochodzić nawet do samookaleczeń, depresji i myśli samobójczych,
  • częściej zamykają się w swoim świecie i rozmyślają o swoich problemach,
  • częściej podejmują zachowania agresywne, są nadpobudliwe, mają trudności z koncentracją uwagi,
  • wykazują większe problemy w zachowaniu, co skutkuje trudnościami w nauce,
  • posiadają niższą samoocenę,
  • w wieku dojrzewania wykazują większą skłonność do używania alkoholu i narkotyków, a także do podejmowania innych ryzykownych zachowań,
  • częściej angażują się w problematyczny hazard i cyberprzemoc.

Wśród wymienianych negatywnych konsekwencji dla młodszych dzieci wskazuje się na nieprawidłowości w rozwoju mózgu. Pamiętać należy o tym, że prawidłowy rozwój dziecka wymaga działań angażujących wszystkie zmysły. Potrzebny jest też udział innych osób, rodziców lub opiekunów, rówieśników, z którymi wchodzi ono w bezpośrednie kontakty. W ten sposób dzieci rozwijają umiejętności potrzebne do poznawania świata. Uczą się języka, poznają i wyrażają emocje. Aby dziecko mogło prawidłowo się rozwijać, potrzebuje zatem doświadczać świata wszystkimi zmysłami, w kontakcie z innymi ludźmi. Ograniczenie dziecku pola działania na skutek nadmiernego użytkowania mediów cyfrowych może niekorzystnie oddziaływać na rozwój struktur neuronowych jego mózgu. Niewłaściwe korzystanie z tych urządzeń wypiera inne korzystne dla rozwoju dzieci aktywności oraz ogranicza relacje z rodzicami i rówieśnikami.

Zbyt intensywny dostęp do urządzeń ekranowych uszkadzać może wzrok dziecka, a manipulowanie palcami dziecka po ekranach upośledza rozwój sprawności palców i rąk. Pasywny tryb życia związany ze spędzaniem czasu na użytkowaniu urządzeń ekranowych sprzyja rozwojowi otyłości. Ponadto nadmierne korzystanie z tych urządzeń wiąże się z gorszym samopoczuciem psychicznym dziecka, a w okresie szkolnym z problemami w nauce.

Jak zatem chronić dziecko?

Najlepszym rozwiązaniem jest towarzyszenie małemu dziecku w jego życiu, również w pierwszych kontaktach z nowymi technologiami. Udział rodziców w tym zadaniu jest bardzo ważny. To od nich zależy, czy kontakt dziecka z mediami będzie bezpieczny dla jego rozwoju. Ważne jest, aby rodzice pokazywali swoim zachowaniem pozytywne sposoby użytkowania mediów cyfrowych, ustalili zasady korzystania z nich. Rodzice powinni selekcjonować treści, do których dziecko może mieć dostęp. Należy też wspólnie spędzać z dzieckiem czas na użytkowaniu mediów (oglądanie programów, wspólne gry elektroniczne itp.) i prowadzeniu dyskusji wokół obejrzanych treści. Takie nastawienie zachęcać będzie dzieci do refleksji i rozwoju krytycznego myślenia.


Czy ten artykuł był:

Interesujący
1
Zrozumiały
1
Przydatny
1
 yasr-loader

Autor

dr Jolanta Jarczyńska

Autorka naukowo zajmuje się problematyką uzależnień behawioralnych oraz profilaktyką społeczną, jest psychoterapeutą poznawczo-behawioralnym.

Przeczytaj również

  1. dr Magdalena Rowicka, 22 grudnia 2024

    Nie wszystko złoto, co się świeci

    Nie każda aplikacja „edukacyjna” ma walory edukacyjne. Czym się kierować przy wyborze prawdziwie edukacyjnych aplikacji?

  2. Maria Engler, 27 lutego 2024

    Czy urządzenia cyfrowe mają wpływ na mózg dziecka? 

    W dzisiejszych czasach dzieci powszechnie korzystają z urządzeń ekranowych. W 2023 roku Fundacja Badań Społecznych zajęła się tematem nadużywania ich wśród dzieci w wieku 7–14 lat.

  3. dr Wioletta Junik, 25 października 2022

    Czy urządzenia ekranowe mogą szkodzić?

    Technologie cyfrowe i oparte na nich media, z których możemy korzystać za sprawą urządzeń ekranowych, wniosły w nasze życie wiele dobrego. Ułatwiają i wzbogacają porozumiewanie się, edukację i pracę. Stanowią one stosunkowo nowy element naszego stylu życia.

  4. dr Jolanta Jarczyńska, 25 października 2022

    Dzieci w świecie mediów elektronicznych – wybrane dane z badań „Zero to eight”

    Obecnie media cyfrowe i wirtualna przestrzeń stanowią dla dzieci nieodzowny element ich życia. Jak pokazują doniesienia płynące z licznych badań, świat cyfrowy i towarzyszące mu urządzenia nie są dla dzieci nowością. Większość dzieci w wieku przedszkolnym wie, czym są media cyfrowe i z nich korzysta.