Relacja rodzic – dziecko a używanie cybermediów

Ważnym czynnikiem wpływającym na to, w jaki sposób dzieci korzystają z Internetu i urządzeń ekranowych, są ich bezpośrednie relacje z innymi ludźmi, zwłaszcza z rodzicami, opiekunami oraz rówieśnikami. Czasem zapominamy o tym, że dzieci uczą się od rodziców obserwując ich i naśladując. Dotyczy to także sposobów korzystania z cybermediów.

Dzieci naśladują rodziców

Wyniki licznych badań dowodzą, że styl korzystania przez dzieci z mediów cyfrowych zależy od tego, jak użytkują je rodzice (zwłaszcza matki) i opiekunowie. Z badań niemieckich wynika, że nadmierne oglądanie telewizji przez matkę jest bardziej szkodliwe dla zachowań dzieci w wieku 2–5 lat niż taki sam sposób oglądania telewizji przez ojca. Badania prowadzone przez zespół pod kierunkiem C. Schwarzera nad użytkowaniem przez dzieci w tym wieku urządzeń cyfrowych dowodzą, że takie zachowanie matek prowadzi do wyraźnego wzrostu oglądania telewizji przez ich dzieci. Im więcej czasu matki spędzają dziennie na korzystaniu z mediów, tym częściej użytkują je ich dzieci. Ta zależność dotyczy także codziennego użytkowania urządzeń ekranowych. Duże zaangażowanie rodziców i dzieci w media cyfrowe ogranicza ich wzajemne relacje „twarzą w twarz”, tak ważne dla rozwoju dziecka. W badaniach dotyczących korzystania ze smartfonów w restauracjach typu fast-food zaobserwowano, że jeśli rodzice/opiekunowie spędzają dużo czasu przeglądając treści w telefonie, to wzrasta prawdopodobieństwo zachowania się ich dziecka w sposób negatywny. Będzie robiło tak po to, aby tym zachowaniem zwrócić na siebie ich uwagę. Negatywnymi skutkami nadmiernego zaangażowania w media cyfrowe mogą być nie tylko zaburzenia w zachowaniu dziecka, ale także opóźnienia w rozwoju społecznym, poznawczym i emocjonalnym dziecka. Nadmierna koncentracja rodziców na urządzeniach cyfrowych osłabia ich więź emocjonalną z dzieckiem i innymi członkami rodziny.

Jednak używanie cybermediów nie musi być szkodliwe. Wszystko bowiem zależy od tego, jak wygląda jakość relacji między rodzicami a dzieckiem oraz na przyswajanie jakich treści medialnych wyrażają oni zgodę i jak odbywa się ich odbiór.

Decyduje jakość kontaktu z dzieckiem

Z badań wynika, że w częstsze i bardziej szkodliwe użytkowanie mediów cyfrowych zaangażowane są dzieci, które nie mają wystarczająco dobrego kontaktu z rodzicami. Jeśli rodzice nie spędzają czasu z dzieckiem na wspólnej rozmowie, zabawie, nauce lub poświęcają na te czynności zbyt mało czasu, jakość kontaktu rodzica z dzieckiem jest niezadowalająca. Skutkuje ona osłabieniem więzi emocjonalnej między nimi a dzieckiem oraz tym, że poświęca ono większą ilość czasu na użytkowanie urządzeń ekranowych. Z kolei częste i głębsze relacje z dzieckiem pozytywnie wpływają na jego rozwój. Im wyższy jest poziom takich relacji, tym lepiej rozwija się motoryka dziecka i jego rozwój poznawczy (zwłaszcza rozwój mowy) oraz społeczno-emocjonalny. Istotne są także praktyki wychowawcze rodziców. Z badań wynika, że do szkodliwych praktyk należą te, gdzie tablet, smartfon lub inny elektroniczny gadżet stanowi nagrodę lub karę za dobre/złe zachowanie dziecka. Wyniki badań pokazują, że rodzice, którzy pozwalają swoim dzieciom w wieku od 1 do 4 lat często korzystać ze smartfonów w celu nagrodzenia dziecka lub odwrócenia jego uwagi, w konsekwencji doprowadzają do tego, że ich dziecko częściej prosi o telefon i denerwuje się, jeśli nie uzyska zgody na jego użycie.

Zdaniem badaczy ważna jest także jakość treści wyświetlanych na ekranie i to, jak przebiega ich odbiór. Gdy dziecko we wczesnym dzieciństwie ma kontakt z odpowiednimi dla jego wieku przekazami (zwłaszcza edukacyjnymi treściami cyfrowymi, czyli takimi, które uczą np. czytania, liczenia, pisania) obserwuje się u niego lepsze przygotowanie do rozpoczęcia nauki szkolnej oraz mniej problemów szkolnych w dalszych latach nauki. Wyniki badań wskazują, że ważnym czynnikiem rozwojowym jest sposób prezentacji i odbioru tych treści. Istotne jest, aby rodzice byli zaangażowani we wspólne oglądanie, a także omawianie obserwowanych treści z dzieckiem. Taki sposób przekazu i odbioru tych treści sprzyja rozwojowi umiejętności językowych dzieci. Okazuje się, że u dziecka wzrasta zasób słów oraz umiejętność poprawnego formułowania wypowiedzi.

Ważne wnioski

• Należy pamiętać, że rodzice (opiekunowie), zwłaszcza matki, przedszkolaków mają podstawowy wpływ na to, jak zachowują się dzieci, w tym w jaki sposób korzystają z mediów cyfrowych. Osobiste nawyki medialne rodziców, jeśli są niewłaściwe, mogą prowadzić do nadmiernego korzystania z mediów przez ich dzieci. Częstsze wyłączanie urządzeń cyfrowych w domu i spędzanie aktywnie czasu z dzieckiem buduje silną więź z nim oraz chroni je przed szkodliwym użytkowaniem urządzeń cyfrowych. Warto zatem dobrze przyjrzeć się swoim nawykom związanym z ekranem i opracować rodzinny plan medialny, kiedy, jak i gdzie można (i nie można) używać urządzeń cyfrowych.
• Należy sprawdzać i selekcjonować udostępniane dzieciom treści, które są obecne w mediach, nawet jeśli są to filmy czy aplikacje adresowane do najmłodszych. Wybieranie treści edukacyjnych, oglądanie i omawianie ich wspólnie z dzieckiem pozytywnie wpływa na jego rozwój poznawczy, społeczno-emocjonalny oraz chroni je przed narażeniem na zagrożenia występujące w sieci. Rozwija także u dzieci umiejętność krytycznego myślenia, rozpoznawania rzetelnych i nierzetelnych przekazów medialnych, stereotypów oraz buduje większą odporność na negatywny wpływ reklam. Taki rodzaj relacji rodzic–dziecko może pomóc dzieciom zrozumieć treści na ekranie, a wspólne spędzanie czasu z rodzicami (opiekunami) buduje silniejszą więź emocjonalną. Ważne jest, aby rodzice byli obecni i zaangażowani w użytkowanie urządzeń cyfrowych przez ich dzieci, aby sprawdzali aplikację, zanim udostępnią ją dziecku i inicjowali wspólne oglądanie treści online z dziećmi uprzednio przez nich sprawdzonych (czy są właściwe ze względu na wiek dziecka).
• Należy pamiętać, że traktowanie możliwości korzystania z urządzeń ekranowych przez dziecko jako nagrody lub kary wiąże się z ryzykiem wzmacniania atrakcyjności tych urządzeń i przywiązania dziecka do nich. Nie powinno się także wykorzystywać mediów elektronicznych do uspokajania dzieci. Takie praktyki mogą sprzyjać rozwojowi zaburzeń w zachowaniu dzieci i negatywnie wpływać na ich rozwój emocjonalny.

---

Czy ten artykuł był: