Bajki terapeutyczne a korzystanie z urządzeń ekranowych przez dzieci – cz. 1

Wielu rodziców zastanawia się, jak rozmawiać z dzieckiem, by to, co mówią, było dla niego zrozumiałe i zachęcało je do własnych przemyśleń.

Nie od dziś wiadomo, że język, jakiego używamy, ma duży wpływ na to, czy osiągniemy z naszym rozmówcą porozumienie. Ważne jest, by język ten był zrozumiały, jasny oraz odpowiadający obu stronom. Tylko jak znaleźć język, którego dziecko chętnie będzie słuchało i taki, który będzie zachęcał je do nawiązania porozumienia z rodzicem?

Dobrą metodą może okazać się używanie… języka baśni. Jeśli chcemy zacząć z dzieckiem rozmowę na ważny i być może trudny temat, możemy skorzystać z bajkoterapii. Pozwala ona dziecku nie tylko zwiększyć wiedzę na dany temat, ale również poradzić sobie z emocjami oraz znaleźć wskazówki, jak zachować się w trudnej sytuacji. 

Czy czytanie bajek może być terapią?

Bajkoterapia jest lubianą przez wiele dzieci metodą wsparcia emocjonalnego. Może ona również dostarczać wiedzy na temat emocji, relacji z innymi oraz sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Pokazuje ona dzieciom korzystne wzorce zachowania. Wiele bajek terapeutycznych ma również charakter relaksacyjny – pomaga odprężyć się i wyciszyć. 

Opowieści bajkoterapeutyczne nie zawierają morału czy też pouczania. Mają ciepły wydźwięk i są pisane tak, by dziecko mogło odnaleźć w nich siebie, część swojego świata i swoich emocji. Jest to świetna metoda terapeutyczna, edukacyjna i relaksacyjna dla dzieci w wieku przedszkolnym. 

Dlaczego warto sięgać po bajki terapeutyczne?

Jako bajkoterapeutka i autorka książek dla dzieci miałam szansę przekonać się, że bajki dostoswane do potrzeb konkretnego dziecka, w tym bajki terapeutyczne, mogą sprzyjać:  

• Budowaniu więzi między rodzicami a dziećmi – wspólne czytanie i przeżywanie problemów bajkowych bohaterów zbliża i pozwala osiągnąć porozumienie. 
• Uczeniu się przez dziecko, jak radzić sobie z własnymi emocjami – bajki terapeutyczne mówią o tym, że wszystkie emocje są potrzebne i normalne. Mogą również pomóc dziecku odkryć, że nie jest samo, ponieważ nie tylko ono zmaga się z „takimi” problemami. Bajki terapeutyczne pomagają przepracować trudne emocje, dodają pewności siebie, obniżają lęk. 
• Uczeniu się nazywania oraz wyrażanie własnych emocji i potrzeb – dziecko, które nie wykształciło w sobie takich umiejętności jest narażone na brak zrozumienia ze strony innych. 
• Zachęcaniu dziecka do pozytywnej zmiany – czasem dzięki bajce dziecko może odkryć, że zmiana zachowania, które mu szkodzi (np. oglądanie bajek przed snem), na inne (np. słuchanie przed snem spokojnych, relaksacyjnych opowieści), może przynieść mu wiele dobrego (np. lepszy i spokojny sen, brak koszmarów sennych).  
• Uczeniu się przez dziecko zachowań, które są dla niego dobre – bajki pokazują, dlaczego dobrze jest np. spędzać aktywnie czas, uprawiać sport, zdrowo się odżywiać czy traktować innych z szacunkiem. To wszystko pozwala dziecku zadbać o swoje zdrowie, samopoczucie czy relacje z innymi. Czytając dziecku odpowiednio dobrane książki ma ono szansę nauczyć się stawiania granic czy zachowania bezpieczeństwa podczas wakacyjnych zabaw. Tak naprawdę nie ma tematu, którego nie można byłoby poruszyć w bajce terapeutycznej.
• Znalezieniu przez dziecko sposobów na radzenie sobie w trudnej sytuacji – dziecko poznaje różne strategie, jakie może zastosować w problematycznej sytuacji, z jaką się zmaga. Jeśli np. czeka go trudna rozmowa z przyjacielem, rodzic może sięgnąć po którąś z książek dla dzieci dotyczącą asertywności czy przyjaźni. 
• Stopniowemu oswajaniu się przez dziecko z trudną, wywołującą niepokój sytuacją – rodzice mogą czytać dziecku bajki terapeutyczne, np. kiedy zbliża się termin pobytu dziecka w szpitalu, pierwsza wizyta u dentysty czy rozpoczęcie nauki w przedszkolu. Na rynku dostępnych jest wiele książek pomagających dzieciom w oswojeniu się z tego typu sytuacjami.   
• Rozwijaniu przez dziecko nowych umiejętności – bajki terapeutyczne mogą mieć również wymiar praktyczny, np. uczyć odmawiania, nawiązywania znajomości czy dbania o zwierzę domowe. 
• Zmniejszaniu silnych i trudnych dla dziecka reakcji emocjonalnych na konkretne sytuacje. Dziecko w ramionach mamy czy taty może spojrzeć na to, co je niepokoi, nieco inaczej. Wielokrotne powtarzanie historii dotyczącej jakiejś sytuacji również pozwala nabrać do niej dystansu. W ten sposób dziecko może się oswajać np. z pierwszymi wystąpieniami publicznymi, jakimi są przedszkolne występy przed widownią.
• Uczeniu się przez dziecko okazywania innym zrozumienia dla ich emocji – dzieje się to poprzez pokazywanie w bajkach świata emocjonalnego innych osób. Dziecko słuchające o tym, jak trudna dla innego dziecka może być sytuacja, w której ktoś np. śmieje się z jego upadku, może powstrzymać się przed taką reakcją, mimo iż wcześniej uważało, że jest to zabawne. Być może teraz dziecko zechce podejść do takiej osoby i zaproponować pomoc? Bajki terapeutyczne pozwalają dzieciom zrozumieć, co mogą czuć inni oraz że różnimy się od siebie w naszych reakcjach emocjonalnych na te same sytuacje.   
• Rozwijaniu przez dziecko wyobraźni oraz języka, jakim się posługuje – kiedy czytamy, tworzymy w głowie obrazy miejsc, bohaterów i sytuacji, co pobudza i rozwija naszą wyobraźnię. Słuchając czytanych przez dorosłego bajek dziecko ma szansę poznać i utrwalić nowe słowa.

Warto pamiętać, że nie tylko bajki terapeutyczne mogą pomagać dzieciom w nabywaniu opisanych wyżej umiejętności. „Zwykłe bajki” często również mają taką moc.  

Czy bajki terapeutyczne mogą pomagać dziecku w uczeniu się rozsądnego korzystania z urządzeń ekranowych i technologii?

Tak! Słuchanie, a później samodzielne czytanie bajek to jeden ze sposobów na ciekawe spędzanie czasu. Zachęcanie dziecka do obcowania z bajką od najmłodszych lat może pomóc mu rozwinąć w sobie czytelniczą pasję. Oczywiście, nie należy zmuszać do słuchania bajek dziecka, którego to ewidentnie nie interesuje. Warto natomiast pomóc mu odkryć własne zainteresowania. Istnieje duża szansa, że dziecko mające taką czy inną pasję, mniej czasu będzie chciało poświęcać na korzystanie z urządzeń ekranowych. 

Dzięki bajkom terapeutycznym dziecko może doskonalić umiejętności, które pomogą mu nawiązywać dobre relacje z innymi (np. być lepszym kolegą/koleżanką czy bratem/siostrą). Do tych umiejętności należy np. kontrolowanie emocji. Ta umiejętność oznacza między innymi zdrowe sposoby radzenia sobie ze smutkiem, żalem, strachem, złością i innymi trudnymi uczuciami. Zdrowe to znaczy dobre dla dziecka, bo poprawiające jego stan, ale też nieszkodzące nikomu innemu. Dzięki bajkom dziecko może też docenić wagę przepraszania i naprawiania wyrządzonej komuś krzywdy oraz dowiedzieć się, jak można to zrobić. Od bohaterów bajek może też uczyć się, jak prosić o coś lub negocjować w sprawach, na których mu zależy. 

Wszystkie te umiejętności sprzyjają budowaniu przyjaźni. Spędzanie czasu z rówieśnikami może stać się dla dziecka, które potrafi nawiązywać relacje z innymi, atrakcyjniejsze niż nadmierne oglądanie bajek czy korzystanie z Internetu.  

Warto również wspomnieć o tym, że część dzieci ucieka w wirtualny świat z powodu niskiej samooceny. Bajki terapeutyczne często skutecznie zwiększają wiarę w siebie oraz poczucie własnej wartości. Pokazują, że jesteśmy wystarczający tacy, jacy jesteśmy. Dziecko dowiaduje się, że pozytywny bohater bajki także mierzył się z trudnościami i nierzadko również niewłaściwie postępował. Podjął jednak decyzję, że naprawi swoje błędy, co pozwala dziecku przekonać się, że zmiana jest możliwa i często leży w zasięgu naszych rąk. Zawsze możemy też znaleźć rozwiązanie trudnej sytuacji i poszukać wsparcia. Nie musimy uciekać od problemów i poddawać się im. 

Istnieją również bajki terapeutyczne, które poruszają tematy związane z korzystaniem z urządzeń ekranowych. Jedną z bezpłatnych książek, w których można znaleźć opowieści na ten temat, jest zbiór opowiadań pt.: Bajkowa niania. Bajki pomagajki dla najmłodszych wydana w ramach akcji Skawiński Tydzień Profilaktyki pod hasłem Bądź bliżej dziecka, uchronisz je od uzależnień.

Jedno z zawartych tam opowiadań autorstwa Lidii Ippoldt przeznaczone jest dla dzieci, które zbyt wiele czasu spędzają przy komputerze. Słuchając bajki pt.: Komputerowe królestwo Bobrusia dziecko może odkryć, że korzystanie z urządzeń ekranowych nie zastąpi radości płynącej z zabawy, sportu czy czasu spędzanego z przyjaciółmi. Bajka pokazuje, że warto spędzać czas na wiele różnych  sposobów, w tym również rozsądnie korzystając z komputera czy telewizora. 

Podobne wnioski dzieci mogą wyciągnąć po wysłuchaniu opowiadania tej samej autorki, pt.: Wróbelkowa telewizja. Tym razem wróbelki, które zbyt wiele czasu poświęcają na oglądanie telewizji, odkrywają, że brakuje im ruchu i zabawy na świeżym powietrzu. Kiedy wdrażają nowe nawyki związane ze sportem i zabawą, czują się szczęśliwsze.  

Link do książki: https://www.bibpedskawina.pl/attachments/article/22/bajki.pdf

Wiele ważnych umiejętności emocjonalno-społecznych dziecko może również rozwinąć słuchając opowiadań  zamieszczonych na portalu alebaja.com.pl. Mogą mu one pomóc w nauce akceptowania własnych emocji, budowania relacji przyjacielskich oraz mówienia o swoich emocjach i potrzebach. 

Czytając dzieciom bajki terapeutyczne sprawiamy, że w czułych ramionach mamy lub taty mogą one „przeżyć” sytuacje, jakie miały miejsce w życiu bohaterów bajki. Dzięki temu dzieci mają szansę uczyć się i trenować radzenie sobie w trudnych sytuacjach. W ten sposób obniża się ich napięcie i lęk. W kolejnym artykule napiszę, w jaki sposób czytać bajki terapeutyczne i na co zwracać wówczas uwagę.  

---

Czy ten artykuł był: