Dbanie o ogród za płotem, czyli jak ćwiczyć z dzieckiem stawianie granic

W pierwszej części tekstu na temat granic poruszyłam wątki, jak w szacunku dla dziecka stawiać granice i uczyć je robienia tego samego w Internecie. W tej części tekstu chciałabym przedstawić praktyczne przykłady, jak w codziennych sytuacjach ćwiczyć z dziećmi stawianie granic.

Granice są obecne w życiu dzieci od najmłodszych lat. Uczą się, że nie bijemy innych, gdy podoba nam się jakiś przedmiot czy tego, że nie przechodzimy na czerwonym świetle. Granice sprawiają, że świat jest w oczach dziecka bardziej bezpieczny i przewidywalny. Pokazują także, w jaki sposób funkcjonują ludzie, jak budować zdrowe relacje. Uczą odpowiedzialności i wzmacniają samokontrolę oraz autonomię.

Życie dostarcza wielu sytuacji społecznych, w których dzieci ćwiczą stawianie granic. Można jednak wspomóc je dodatkowymi aktywnościami lub komunikatami:

1. Odgrywanie scenek. Można odgrywać z dzieckiem różne sytuacje, w których dziecko może się znaleźć. Przydatne mogą być maskotki, pacynki, ludziki z klocków. Sytuacje można wcześniej przygotować i losować ze specjalnego słoika lub odnieść się do tych, które dziecko zna z książek.
2. Umowy. Warto wspólnie tworzyć umowy z dzieckiem, np. dotyczące obowiązków. W tym celu możemy przygotować karteczki z obowiązkami domowymi. Na spotkaniu rodzinnym ze wszystkimi domownikami warto porozmawiać, kto i jakie będzie miał obowiązki w domu przez dwa tygodnie. Ustalenia będą wiązały się z negocjowaniem czy pójściem na kompromis. Za dwa tygodnie można ponownie negocjować podział.
Czasami jednak umowa jest pozorna – to znaczy, że jest to w rzeczywistości komunikat rodzica. Na przykład: „Umawiamy się, że możesz grać w tę grę pół godziny”. Nie jest to umowa, ponieważ udział w ustaleniach ma tylko jedna strona. O umowie można mówić wtedy, gdy dziecko ma do dyspozycji godzinę grania w gry komputerowe dziennie i w ramach tego decyduje, czy woli rozbić to na dwa przedziały po pół godziny czy grać jedną godzinę bez przerw. Wtedy pierwsza część – „godzina do dyspozycji” – to granica postawiona przez rodzica na podstawie jego wiedzy i wartości, troski o zdrowie dziecka. Druga część – „dwa razy po pół godziny lub godzina bez przerw” – to umowa w ramach tej granicy.
3. Omawianie codziennych sytuacji. Można wspomóc się pytaniami „Ciekawa jestem, jak sobie poradziłeś?”, „Co mogłabyś zrobić następnym razem w takiej sytuacji?”, „Gdyby był tam (postać z bajki), to jak myślisz, co by zrobił?”, „Jaki sposób chciałbyś wypróbować następnym razem?”.
4. Zauważanie stawiania granic przez dziecko. Można powiedzieć: „To było dla mnie bardzo ważne, gdy powiedziałeś, że chcesz być w toalecie sam”, „Mówiąc pani, że nie chcesz się przebierać w sali, zadbałaś o swoje granice”.
5. Stworzenie kolażu bliskich osób. Można wspólnie z dzieckiem stworzyć listę bliskich osób, a potem nakleić ich zdjęcia na kartce. Warto wtedy omówić, kim jest bliska osoba, z czym można się do niej zwrócić, czego bliskie osoby nigdy nie powinny robić dziecku, np. dotykać w miejscach intymnych, całować w usta. Jeśli są jakieś wyjątki, również warto o tym powiedzieć – np. lekarz może dotknąć miejsc intymnych w trakcie badania, musi jednak o tym uprzedzić i zrobić to w obecności opiekuna dziecka.
6. Zachęcanie dziecka do wyrażania własnego zdania. Warto rozmawiać z dzieckiem na różne tematy – zachęcać je, aby mówiło, co mu się danego dnia podobało, a co nie, co lubi, a czego nie, co chciałoby zmienić, np. w domu, przedszkolu czy szkole.
7. Chronienie granic dziecka. Warto chronić dziecko przed naruszaniem jego granic przez innych. Może być to wtedy, gdy ktoś chce pocałować lub przytulić dziecko, a ono tego nie chce albo jakiś dorosły krytykuje je lub straszy w naszej obecności. Można powiedzieć: „Nie zmuszaj go do całowania / przytulania, proszę podaj mu rękę”, „Nie krytykuj mojego dziecka. Jeśli robi coś złego, powiedz o tym mnie, lub wytłumacz mu, dlaczego nie powinien tak się zachowywać”, „Nie strasz mojego dziecka”, „To nie jest pomocne”, „Ja tak nie uważam”.
8. Nauka zaufania. Warto tworzyć z dzieckiem relację, w której wie ono, że nie jest karane za to, co powie rodzicowi. W życiu dziecka w wieku przedszkolnym pojawia się etap rozwojowy, gdy może ono fantazjować i wymyślać różne rzeczy. Niektóre dzieci także kłamią, ponieważ nauczyły się, że jeśli prawda nie spodoba się dorosłym, może je spotkać za to kara. Warto unikać karania dziecka czy strofowania. Zamiast tego lepiej tworzyć bezpieczne warunki, w których dziecko będzie czuło, że może dorosłemu o wszystkim powiedzieć. Można wesprzeć je mówiąc: „Jestem tu dla ciebie”, „Dziękuję, że mówisz mi o tym, co dla ciebie ważne”, „Widziałam, że trudno było to powiedzieć, to dla mnie ważne, że się ze mną tym podzieliłaś”, „Wszyscy popełniamy błędy, ja też. Ważne jest to, żebyśmy się do nich przyznawali i naprawiali ich skutki”.

Umiejętność stawiania granic jest bardzo ważna zarówno dla dziecka, jak i nastolatka czy dorosłego. Dzieci, które mają oparcie w sobie i osobach dorosłych częściej będą korzystały ze wsparcia i swoich zasobów w sytuacjach trudnych. Stanowi to ważną kompetencję także przy korzystaniu z Internetu – pomaga ona zapobiegać angażowaniu się dzieci w sytuacje ryzykowne i niebezpieczne w sieci.

---

Czy ten artykuł był: