Phubbing rodzicielski i jego skutki dla rozwoju dziecka

Trudno sobie dzisiaj wyobrazić życie bez telefonu komórkowego. Stał się nieodłączną częścią naszej codzienności. Potrzeba reagowania na różnego rodzaju powiadomienia, wiadomości, sprawdzanie na bieżąco napływających informacji, sprawiają jednak, że urządzenie pochłania coraz więcej naszej uwagi.

Nie pozostaje to bez wpływu na nasze relacje społeczne, również te najbliższe. Coraz więcej badań z różnych stron świata potwierdza, że nadużywanie telefonów komórkowych przez rodziców odbija się negatywnie na więzi z dzieckiem oraz jego kondycji psychicznej¹. Ten problem może dotyczyć zwłaszcza rodziców mających trudności w radzeniu sobie z emocjami, a tym samym bardziej narażonych na uzależnienie od telefonów².

Phubbing, bo o nim mowa, może przejawiać się częstym pisaniem wiadomości, sprawdzeniem telefonu, prowadzeniem rozmów w czasie rozmowy z drugą osobą lub w jej obecności. W zależności od relacji łączących ludzi wyróżnia się różne rodzaje phubbingu. Kiedy podobne zachowania przejawiają rodzice w obecności dziecka, mamy wówczas do czynienia z phubbingiem rodzicielskim. Określenie powstało z połączenia dwóch angielskich słów: „phone”, czyli smartfon oraz „snubbing”, czyli lekceważenie.

Skutki phubbingu rodzicielskiego

Gdy rodzic podczas interakcji z dzieckiem co rusz kieruje swoją uwagę na ekran telefonu, dziecko czuje się odrzucone i mniej ważne od urządzenia³. Rodzic w ten sposób staje się dla dziecka mniej dostępny emocjonalnie. Badania potwierdzają, że słabiej wówczas reaguje na werbalne i niewerbalne sygnały dziecka. Używanie telefonu pogarsza zatem jego zdolność rozpoznawania stanu psychicznego dziecka, jego intencji, potencjalnych trudności⁴. Nie widząc tego, co się z dzieje z dzieckiem, nie może identyfikować jego emocji i potrzeb oraz pomagać mu w radzeniu sobie z nimi⁵. Ma to negatywny wpływ na tworzenie więzi z rodzicem, a w konsekwencji również na rozwój społeczno-emocjonalny dziecka. Większa częstotliwość phubbingu rodziców obniża bowiem poczucie bezpieczeństwa dziecka, prowadzi do nasilenia lęku, agresji i złości⁶. Badacze zwracają uwagę, że ta zależność przebiega w dwóch kierunkach. W reakcji na niedostępność emocjonalną rodzica dzieci mogą podejmować próby zwrócenia na siebie uwagi zachowując się impulsywnie i niegrzecznie lub stopniowo wycofywać się z komunikacji z rodzicem⁷. Trudne zachowania dziecka mogą z kolei skłaniać rodzica do sięgania po telefon dla wytchnienia i rozładowania napięcia⁸. Ten wzajemnie napędzający się ciąg niekorzystnych i powtarzających się zjawisk tworzy błędne koło.

Phubbing rodzicielski prowadzi do powstania u dziecka poczucia osamotnienia, pozostawienia samemu sobie, które nie ogranicza się jedynie do relacji rodzinnych, ale przenosi się na kontakty z osobami spoza grona najbliższych. Dziecko, któremu brakuje poczucia, że jest ważne dla rodzica, może bowiem stawiać się w grupie znajomych w roli kogoś, kto nie jest wart również ich uwagi i troski. W nie do końca uświadomiony dla siebie sposób szuka potwierdzenia dla subiektywnie odczuwanego poczucia izolacji i wykluczenia⁹. Badania potwierdzają również związki między phubbingiem rodzicielskim a depresją i trudnościami w nauce u dzieci i nastolatków¹⁰.

Wśród potencjalnych szkód związanych z nadużywaniem telefonu w obecności dziecka w literaturze wymienia się powielanie wzorców korzystania z nowych technologii przez dzieci, które wynika m.in. z modelowania. Innymi słowy, rodzicielski phubbing może przyczyniać się do nadużywania urządzeń przez dzieci w przyszłości, co wykształca podobne nawyki¹¹.

Jak przeciwdziałać phubbingowi rodzicielskiemu?

Aby redukować negatywne skutki phubbingu rodzicielskiego, pomocne mogą być następujące rozwiązania:

• Zwracanie uwagi na własne nawyki i ograniczanie korzystania z technologii w obecności dzieci: zamiast sprawdzania telefonu podczas wspólnie spędzanego czasu lepiej poświęcić pełną uwagę dzieciom.
• Ustalanie zasad odnoszących się do używania urządzeń elektronicznych: służy temu wprowadzenie reguł dotyczących korzystania z telefonów, takich jak zakaz ich używania podczas posiłków czy wspólnych aktywności, obowiązujący wszystkich członków rodziny.
• Budowanie silnych więzi rodzinnych: pomaga w tym angażowanie się we wspólne spędzanie czasu, w otwartą komunikację (m.in. słuchanie dziecka) między członkami rodziny.
• Reagowanie na trudne, niezrozumiałe zachowania dziecka: trudne zachowania dziecka mogą wynikać z różnych źródeł (np. niezaspokojonej potrzeby związanej z relacją, ale też trudności rozwojowych). Jeżeli podejmowane przez nas interwencje wychowawcze nie przynoszą skutków i zachowania nasilają się, warto udać się na konsultację do specjalisty (psychologa, psychiatry, psychoterapeuty).
• Rozwijanie własnych umiejętności konstruktywnego radzenia sobie z napięciem i stresem: służy temu przede wszystkim praktykowanie świadomego rozpoznawania swoich stanów emocjonalnych i ich przyczyn, rozmawianie o nich z kimś bliskim, techniki oddychania.
• Zwracanie się o pomoc i wsparcie: rozumiane zarówno jako korzystanie z pomocy bliskich w bieżących sytuacjach (np. chwilowa wymiana w opiece nad dzieckiem) albo sięganie po profesjonalne wsparcie mające na celu rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami i napięciem czy innymi trudnościami utrudniającymi sprawowanie funkcji rodzicielskich (np. terapia własna).

Red.

---

Czy ten artykuł był: