Telewizja w tle – więcej szkód niż pożytku dla małych dzieci

Niemal każdy rodzic, babcia czy dziadek zdają sobie sprawę z tego, że pewne treści w telewizji czy, szerzej, w internecie, są dla małych dzieci nieodpowiednie. Do takich należą erotyka czy pornografia, a także przekazy prezentujące agresję czy wulgarny język.

Badacze zwracają uwagę na to, aby małe dzieci korzystały z treści dostosowanych do swojego wieku i potrzeb. A co, jeśli dziecko bawi się w pokoju, np. układa klocki na podłodze, a w tle włączony jest telewizor? Przecież dziecko nie ogląda tego, co jest w telewizji, bo bawi się klockami, a telewizor jest włączony często z przyzwyczajenia (rodziców lub opiekunów). Poza tym, w tej telewizji nie ma żadnych treści niebezpiecznych, bo albo są wiadomości, albo reklamy, albo opera mydlana.

Powstaje zatem pytanie – czy telewizja w tle jest neutralna dla rozwoju dziecka?

Badania wskazują, że nie. Telewizja w tle nie jest neutralna dla rozwoju dziecka – pogarsza jego rozwój.

Po pierwsze – ile czasu dzieci spędzają z telewizją w tle?

Badania prowadzone nieco ponad dekadę temu w Stanach Zjednoczonych pokazały, że dzieci przed ukończeniem 24. miesiąca życia spędzały z telewizją w tle 5,5 godziny dziennie, podczas gdy starsze dzieci (do 8. roku życia) spędzały średnio z telewizją w tle ok. 3,5 godziny dziennie¹. Taka różnica może wynikać z tego, że spędzanie czasu z bardzo małymi dziećmi może być dla rodzica nieco bardziej izolujące od otoczenia, w związku z czym włączony telewizor nieco temu przeciwdziała. Najnowsze badania prowadzone w Polsce „Brzdąc w sieci 3.0” pokazały, że co drugie dziecko w wieku 4–6 lat ogląda telewizję codziennie lub prawie codziennie, a co czwarte dziecko spędza codziennie lub prawie codziennie przynajmniej 15 minut z telewizją w tle.

Po drugie, czy telewizja w tle przekłada się na gorsze funkcjonowanie dzieci?

W 2015 roku opublikowano badanie, do którego zaproszono niemal 200 normatywnie (czyli bez żadnych zaburzeń) rozwijających się dzieci w wieku 6 miesięcy i obserwowano ich rozwój przez 12 miesięcy (do czasu, kiedy dzieci miały 18 miesięcy). Obserwowano zarówno poddanie dzieci oddziaływaniu telewizji (treści kierowane nie bezpośrednio do dzieci, ale do dorosłych, co można uznać za ekspozycję na telewizję w tle) i rozwój dzieci. Wyniki wskazały, że wraz ze wzrostem ekspozycji na telewizję, pogarszał się rozwój dzieci, tzn. zauważono więcej problemów eksternalizacyjnych (np. agresja fizyczna, agresja słowna, nieprzestrzeganie zasad, niszczenie przedmiotów)².

A badania prowadzone w Polsce?

Badania przeprowadzone w Polsce w ramach projektu „Brzdąc w sieci 2.0” pokazały, że dzieci w wieku 4 – 6 lat, w których domach telewizja jest włączona nawet jak nikt jej nie ogląda (telewizja w tle), gorzej radzą sobie z zadaniami sprawdzającymi ich pamięć i umiejętności skupienia uwagi. Inni badacze uzyskują podobne wyniki – im więcej czasu dzieci spędzają na oglądaniu telewizji w tle, tym większe jest zagrożenie wystąpienia tymczasowego lub długotrwałego pogorszenia pamięci, uwagi czy kontroli impulsów. Mechanizm leżący u podłoża nie do końca jest nam znany, ale badacze wskazują na to, że podczas zabawy telewizja w tle działa rozpraszająco. Przykładowo, podczas próby układania klocków na podłodze dziecko nagle usłyszy głośniejszy dźwięk płynący z telewizora, albo zobaczy błysk – coś co spowoduje, że na chwilę przestanie się bawić, a zacznie się przyglądać temu, co jest w telewizji. Treść, która przykuła uwagę malucha, jest często dla niego niezrozumiała, zatem po chwili zniechęca się nią i wraca do swojego poprzedniego zajęcia. Ale odciągnięcie uwagi, choć na chwilę, najprawdopodobniej spowodowało, że został zaburzony tok myślenia. Dlatego dziecko albo od nowa będzie potrzebowało zaplanować zadanie albo się nim znudzi. Wskazują na to wyniki badań przeprowadzonych już w 2008³ i 2011⁴ roku. Badacze wykazali, że telewizja w tle sprawia, że dzieci się rozpraszają – przestają zajmować się zabawą i choć na chwilę spoglądają w telewizor. W konsekwencji poświęcają średnio mniej czasu na zabawę zabawkami. Badacze zaobserwowali, że w obecności telewizji w tle zmniejsza się wzajemne oddziaływanie pomiędzy dzieckiem a rodzicem (opiekunem) – nawet o 33%⁵.

Czy to znaczy, że należy rekomendować brak telewizora w domu?

Niekoniecznie. Badania pokazują, że wysokiej jakości treści edukacyjne, dostosowane do wieku dziecka i w ograniczonej ilości mogą przyczynić się pozytywnie do jego rozwoju. Bardzo ważne jest także wspólne oglądanie (np. wraz z rodzicem czy opiekunem) i rozmowa o tym, co się dzieje na ekranie.

---

Czy ten artykuł był: