Mindfulness, czyli rozwijanie uważności u dzieci

Specjaliści nie mają wątpliwości, że nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych prowadzi m.in. do problemów z zachowaniem, panowaniem nad emocjami, koncentracją, pamięcią oraz snem.

Podobne problemy mogą być również skutkiem nadmiaru obowiązków i napiętego planu dnia. Nierzadko zdarza się przecież, że już w okresie przedszkolnym dzieci spędzają wiele godzin w pełnej bodźców placówce. Po długim i wyczerpującym dniu dziecko może być podenerwowane, pełne trudnych emocji oraz zniechęcone. 

Kiedy rodzice dostrzegają, że ich dziecko mierzy się z takimi problemami, szukają sposobów, by pomóc mu wyciszyć się i zmniejszyć napięcie. Skuteczne może okazać się regularne wykonywanie treningu uważności, tzw. mindfulnessu. Mindfulness pomaga także wprowadzać zdrowe zwyczaje związane z korzystaniem z urządzeń ekranowych.

Mindfulness – co to takiego? 

Termin „mindfulness” tłumaczony jest zwykle jako „uważność” bądź „uważna obecność”. Uważność polega na umiejętności koncentrowania się na tym, co dzieje się tu i teraz. Innymi słowy jest to umiejętność odbierania świata wszystkimi zmysłami bez oceniania tego, co się widzi, słyszy, czuje itd. Świadome przeżywanie każdej chwili oznacza, że myśli nie uciekają ani do przyszłości, ani do przeszłości. Jest się wówczas naprawdę obecnym. Pozwala to oszczędzić energię, jaką zwykle poświęca się na analizowanie, ocenianie, porównywanie itd.  

Dzięki ćwiczeniu uważności dzieci mają szansę:

• Zwiększać własną odporność emocjonalną poprzez uczenie się zauważania i wyrażania emocji i potrzeb. 
• Uczyć się logicznego podejmowania decyzji i mniej impulsywnego działania. Oczywiście w wieku przedszkolnym nie jest to w pełni możliwe. Mimo to umiejętność racjonalnego oceniania danej sytuacji można zacząć rozwijać już w tym okresie. 
• Obniżać poziom stresu, lęku i napięcia.
• Uspokajać „gonitwę myśli”. 
• Dostrzegać to, co dobre oraz unikać skupiania się jedynie na przykrych wydarzeniach.
• Zwiększać swoją koncentrację oraz wytrwałość. 
• Rozwijać w sobie cierpliwość.
• Poznawać własne granice i szanować granice innych. 
• Zwiększać kreatywność.
• Częściej odczuwać wdzięczność oraz cieszyć się chwilą. 
• Obniżać poziom złości oraz agresji. 
• Budować dobre relacje z innymi. 

Czy dzieci mogą ćwiczyć uważność?

Odpowiedź brzmi: tak! Eline Snel – holenderska terapeutka, która opracowała metodę medytacji dla dzieci – uważa, że najlepsze efekty można osiągnąć, gdy dziecko skończyło pięć lat. Mimo to elementy treningu uważności można wprowadzać już wcześniej. E. Snel uważa, że „wiele dzieci zbyt wiele robi, a za mało po prostu jest”. Przez nadmiar wydarzeń i obowiązków trudno im zatrzymać się w tej codziennej gonitwie i „złapać oddech”. Wzorzec takiego stylu życia przenoszą na następne lata i dorosłość. Jednak jeśli w dzieciństwie nauczą się koncentrowania, cierpliwości i akceptacji tego, na co nie ma się wpływu, łatwiej będzie im korzystać z tych umiejętności w późniejszym życiu. 

Mindfulness a korzystanie przez dzieci z urządzeń ekranowych   

Niektóre dzieci, podobnie jak dorośli, sięgają po urządzenia ekranowe w sposób impulsywny. Robią to czasem nie zastanawiając się nad tym, w jakim celu chcą z nich w ogóle korzystać. Można więc powiedzieć, że robią to bez uważności. Mindfulness pomaga trenować i rozwijać uważność, a także samokontrolę. Zwiększa szansę, że dziecko (a także uważny rodzic) zauważy, iż w danym momencie potrzebuje np. rozładować trudne emocje, przytulić się do bliskiej osoby bądź porozmawiać, a nie np. grać na tablecie.

Trening uważności może również pomóc dziecku lepiej kontrolować ilość czasu spędzanego na korzystaniu z urządzeń ekranowych oraz dostrzegać sygnały świadczące o zmęczeniu i potrzebie zmiany aktywności. Do wypracowania tych umiejętności potrzebny jest jednak czas oraz mądre wsparcie rodzica. 

Jak praktykować mindfulness na co dzień?

Dzieci w wieku przedszkolnym nie posiadają zdolności długiego koncentrowania się. Nie do końca również uświadamiają sobie potrzebę wyciszenia się. Dlatego warto rozwijać ich uważność w sposób prosty i przyjemny, np.:

• Starajcie się wspólnie jeść kolację i rozmawiać o tym, jak każdemu z was minął dzień. Zwracajcie uwagę na to, by uważnie słuchać. 
• Połóż dłoń dziecka na jego brzuchu. Najlepiej, by znajdowało się ono w pozycji leżącej. Poproś je, by przez moment obserwowało, jak rytmicznie unosi się jego dłoń. Dziecko może też policzyć swoje oddechy. Zaproponuj mu, by obserwowało swój oddech w różnych sytuacjach – np. podczas biegu lub oglądania ekscytującej bajki.  
• W trakcie jedzenia poproś dziecko, by na moment zamknęło oczy i skupiło się na smakach, jakie odczuwa. Następnie niech spróbuje je nazwać i opisać. 
• Podczas spaceru wąchajcie kwiaty, uważnie przyglądajcie się liściom i innym elementom przyrody. Możecie również liczyć wasze kroki. 
• Kolorujcie przy dźwiękach uspokajającej muzyki.
• Często rozmawiajcie o tym, co aktualnie czujecie. Nazywajcie emocje oraz ich wpływ na wasze ciała.  

Kilka zabaw rozwijających uważność:

1. Zasłoń dziecku oczy. Następnie daj mu do powąchania coś, co wydziela charakterystyczny zapach, np. banan. Odsłoń oczy dziecka i poproś, by narysowało to, co czuło. 
2. Jedno z was opisuje przedmiot, który widzi, np.: „Widzę coś okrągłego, małego i niebieskiego”. Druga osoba musi ten przedmiot odszukać wzrokiem.
3. Schowaj do płóciennego worka kilka przedmiotów. Zadaniem dziecka jest sięgnięcie do worka i rozpoznanie ich za pomocą dotyku. 
4. Czytaj dziecku krótkie i ciekawe bajki relaksacyjne. Zachęć dziecko, by zamknęło oczy i wyobraziło sobie to, co dzieje się w bajce. 
5. Przez minutę postarajcie się usłyszeć i zapamiętać, jak najwięcej dobiegających was dźwięków. Starajcie się określić, czy dobiegały one z bliska, czy z daleka oraz czy były dla was przyjemne, męczące czy neutralne. 
6. Podczas drogi powrotnej z przedszkola do domu poproś dziecko, by postarało się dostrzec pięć rzeczy, których wcześniej nie zauważało. Kiedy zaś zobaczy coś, co przykuje jego uwagę, np. piękny kwiat, poproś, by uważnie przyjrzało się mu, a po powrocie spróbowało narysować go oddając jak najwięcej szczegółów. 
7. Zachęć dziecko, by wykonało rysunek przedstawiający jego „wewnętrzną pogodę”, czyli emocje, jakie aktualnie odczuwa. Na koniec dnia sprawdźcie, czy wewnętrzna pogoda dziecka uległa zmianie. Wytłumacz mu, że podobnie jak na zewnątrz pogoda zmienia się, tak w naturalny sposób zmienia się stan emocjonalny człowieka. 

Ćwiczenie uważności przynosi największe korzyści, gdy trening wykonywany jest regularnie. Warto wybrać stałe pory dnia. Najważniejsze, by proponowane dzieciom ćwiczenia były lekkie, przyjemne i miały formę zabawy. Istotne jest również, by doceniać dziecko za starania. Po wykonaniu każdego ćwiczenia warto pytać je o jego wrażenia i pamiętać o tym, że w tej kwestii nie ma dobrych i złych odpowiedzi. 

---

Czy ten artykuł był: