Jak wyrażać uznanie?

Okazywanie drugiej osobie uznania ma duży wpływ na jakość relacji. Jest to szczególnie istotne w relacji rodzic–dziecko. Dzieje się tak z kilku powodów.

Po pierwsze, w dzieciństwie intensywnie kształtuje się dziecięca samoocena i poczucie własnej wartości. Doświadczanie uznania ma na nie pozytywny wpływ. Ponadto wyrażając swoje uznanie rodzice mają szansę budować pomiędzy sobą a dzieckiem mocną więź. Więź ta pozytywnie wpływa na poczucie własnej wartości u dziecka. Doświadczając jej tworzy ono wewnętrzne przekonanie o tym, że zasługuje na miłość i uwagę. To z kolei może pozytywnie wpłynąć na to, jak dziecko będzie korzystało z urządzeń ekranowych. Zwiększa to np. szansę, że nie staną się one dla niego lekarstwem na pustkę i poczucie osamotnienia. Bezpieczna więź między dzieckiem a jego rodzicami zwiększa również szanse na to, że gdy będzie ono doświadczało trudnych emocji, zwróci się po wsparcie do swoich rodziców. Dzieci, które takiej więzi nie odczuwają, mogą szukać rozładowania tych emocji korzystając z urządzeń ekranowych.  

Porozumienie Bez Przemocy, czyli sposób komunikacji stworzony przez Marshalla Rosenberga, zachęca rodziców, by starali się zauważać i doceniać postępy i dobre zachowania swych dzieci. Duży nacisk kładzie się na to, by rodzice mówili dzieciom o swoich emocjach. Czasem może nam się jednak wydawać, że chodzi tu tylko o te nieprzyjemne emocje, np.: Bardzo martwię się, gdy zbyt wiele czasu spędzasz grając na tablecie. Warto pamiętać, że wyrażanie przyjemnych emocji jest równie ważne. 

Porozumienie Bez Przemocy zachęca rodziców, aby mówili swym dzieciom, jaki wpływ mają na nich podejmowane przez nie działania. Według twórcy tej metody wiedza o tym, jak wzajemnie na siebie wpływamy, pomaga budować głębokie relacje. Dobrze jest więc kierować do dziecka np. takie słowa: Kiedy mówisz o tym, jak bardzo lubisz rysować, niezwykle mnie to cieszy. To dla mnie duża przyjemność widzieć, jak tworzysz kolejne rysunki i świetnie się przy tym bawisz. 

Kiedy dziecko chce się podzielić z rodzicem swoimi dokonaniami

Kiedy dziecko przychodzi do rodziców, żeby podzielić się z nimi swoją pracą czy sukcesem, warto zastanowić się przez chwilę, jakie potrzeby mogą mu towarzyszyć:

• Dziecko może czuć potrzebę wniesienia czegoś w życie rodzica/rodziny, np.: Lubię, gdy mama się śmieje. Zaśpiewam jej więc zabawną piosenkę lub Wiem, że rodzicom zależy na porządku w domu. Poukładam swoje zabawki i pójdę im o tym powiedzieć. 
• Dzieci mogą również odczuwać potrzebę bycia razem w ważnym dla siebie momencie, np.: Wreszcie skończyłem układać puzzle z 200. elementami. Chcę cieszyć się z tego razem z rodzicami. 
• Niekiedy dzieci potrzebują usłyszeć informację zwrotną. Chciałyby wiedzieć, jak ich postępowanie wpływa na życie rodziny, np.: Moi rodzice są bardzo zajęci przygotowywaniem jutrzejszej uroczystości. Przygotuję im więc kanapki na kolację. Chciałbym usłyszeć, że moje zachowanie ułatwia im dzień. 
• Dziecko może czuć potrzebę zaproszenia rodzica do wspólnej zabawy, np.: Pójdę pokazać tacie, jak celnie trafiam rzutką w tarczę. Chciałbym, żeby do mnie dołączył. 

Gdy dzieci przychodzą podzielić się swoją pracą, rodzice często chwalą je w „tradycyjny” sposób. Mówią np.: „Ale z ciebie świetna tancerka!”, „Piękny rysunek”, „Cudowna praca”. Choć trudno w to uwierzyć, tego rodzaju pochwały mogą nieść ze sobą negatywne konsekwencje. Dziecko słysząc, że jest świetnym malarzem, a jego rysunek jest piękny, może bać się eksperymentowania i podejmowania ryzyka. Może np. pomyśleć: Mama zawsze zachwyca się, gdy rysuję zwierzęta. Chciałbym nauczyć się rysować ludzi, ale boję się, że te nowe rysunki nie będą już tak piękne. Zostanę przy tym, co robię dobrze. 

Porozumienie Bez Przemocy proponuje rodzicom, by swoje uznanie wyrażali w następujący sposób:

1. Zastanów się, na czym naprawdę ci zależy, gdy chwalisz dziecko. Może chodzi o wzmacnianie jego pozytywnych zachowań, tak by powtarzały się częściej? A może chcesz zwiększać pewność siebie i poczucie własnej wartości dziecka? Całkiem możliwe, że zależy ci na zachęcaniu go do uczenia się, rozwijania i działania w sposób kreatywny. 
2. Kiedy dziecko przychodzi, by pokazać ci swoją pracę, zatrzymaj się na moment. Nie mów odruchowo: „Ale ładne!”. Daj sobie czas na to, by zastanowić się nad powyższymi pytaniami. Dzięki temu dowiesz się, co naprawdę chcesz powiedzieć dziecku. Wartościowy komunikat zwrotny wymaga czasu i bycia uważnym. 
3. Wyraź swoje uznanie biorąc pod uwagę:
   • To, jakie emocje i potrzeby towarzyszą dziecku, gdy tworzy swoją pracę i gdy dzieli się z tobą swoim sukcesem.
   • To, jak ty czujesz się, gdy widzisz pracę dziecka oraz to, jak ją tworzy.

Taka rozmowa mogłaby brzmieć następująco:

Dziecko: Tato, zobacz, co zbudowałam z klocków!
Rodzic: Ooo! Co to takiego?
Dziecko: To dom dla mojej lalki. I co, podoba ci się?
Rodzic: Widzę, że budując wybierałaś zielone i żółte klocki. Ciekawi mnie, dlaczego zdecydowałaś się na te dwa kolory? Podoba mi się też, że w domu jest aż pięć pokoi. Ta budowa wymagała dłuższej pracy i cierpliwości. Opowiesz mi o tym, jak budowałaś ten dom?  
Dziecko: Najpierw chciałam wybudować mały domek dla zwierzątek z mojej kolekcji. Ale później tak dobrze się bawiłam, że zbudowałam salon, kuchnię, dwa pokoje, a nawet łazienkę. To jest wanna, a to stół. Trzy razy musiałam go przebudowywać, żeby się nie przewracał! 
Rodzic: Właśnie widzę, że są tu nie tylko osobne pomieszczenia, ale i meble. A to jest szafa? 
Dziecko: Tak, a to krzesło. 
Rodzic: Wygląda na to, że dobrze się bawiłaś budując ten dom. Mam rację?
Dziecko: Tak! A jutro zbuduję dom dla zwierzątek. Może uda mi się zbudować piętrowy dom!
Rodzic: Widzę, że naprawdę sprawia ci to frajdę. Teraz masz ochotę na nowe wyzwania! To dla mnie wielka przyjemność widzieć, jak cieszysz się tą zabawą i jak wytrwale potrafisz pracować.     

Opisz, co widzisz

O pochwałach wiele piszą również Adele Faber i Elaine Mazlish w swojej bestsellerowej książce pt.: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Autorki te równieżzwracają uwagę na to, że czasem „tradycyjne” pochwały mogą przynieść negatywne skutki, np.:

• Wątpienie w wiarygodność pochwały, np.: Mama mówi, że jestem najlepszą na świecie biegaczką. Ale Agata z mojej klasy biega szybciej. Mama się nie zna…
• Wewnętrzna niezgoda i zaprzeczenie, np.: Moja nauczycielka mówi, że zawsze jestem taka grzeczna. To dlatego, że nie widziała, jak czasem zachowuję się w domu.
• Niepokój, np.: Mama mówi, że pięknie maluję. Ale co, jeśli kolejna praca mi nie wyjdzie?
• Skupianie się na swoich słabościach, np.: Wspaniała aktorka? Jasne, a ostatnio na próbie nie potrafiłam zapamiętać mojej roli…

Autorki proponują, aby zrezygnować z oceniania na rzecz pochwały opisowej. Polega ona na tym, że rodzic z uznaniem opisuje to, co widzi i czuje. Zwykle po wysłuchaniu takich słów dziecko potrafi samo wyrazić uznanie wobec siebie.

Spróbuj nie oceniać: Bez przypominania wyłączyłaś grę! Jesteś bardzo grzeczna!
Opisz, co widzisz i czujesz: Widzę, że wyłączyłaś grę bez przypominania, choć nie ukończyłaś jeszcze tego poziomu. To musi być trudne wyłączyć grę w takim momencie. Czuję się spokojna, gdy widzę, że potrafisz przestrzegać zasad. Naprawdę się cieszę.  

Stosowanie tego typu opisów pomaga dzieciom stać się bardziej świadomymi tego, co potrafią. Odkrywają one swoje możliwości. Dostrzegają również swój wpływ na własne życie i na inne osoby. Np. Kiedy w moim pokoju jest bałagan, mogę sam sobie z tym poradzić. Potrafię narysować coś, co podoba się innym, a nawet ich wzrusza. Jestem w stanie włączyć się w życie mojej rodziny i wnieść do niej dobro. To wszystko staje się częścią życiowego doświadczenia dziecka. Do takiego doświadczenia będzie mogło wrócić w trudnych chwilach, gdy pojawi się zwątpienie i brak motywacji. 

---

Od redakcji

Czytelników zainteresowanych stosowaniem Porozumienia Bez Przemocy zachęcamy do zapoznania się z innymi tekstami Autorki:

• Jak być lepszym rodzicem – cz. 2
• Jak być lepszym rodzicem – cz. 3
• Jak być lepszym rodzicem – cz. 4
• Jak być lepszym rodzicem – cz. 5

---

Czy ten artykuł był: