Rola rodziców w dobie mediatyzacji

Media cyfrowe stały się ważnym elementem, który towarzyszy wychowywaniu dzieci. Są one często obecne już w okresie życia prenatalnego, niemowlęcego i poniemowlęcego dziecka i jego rodziny.

Z jednej strony są one źródłem informacji dla rodziców o rozwoju dziecka, jego potrzebach, przynoszą szybką odpowiedź na liczne pytania, np. co robić w sytuacji choroby dziecka, jak rozpoznać jej pierwsze objawy, jak łagodzić ból związany z ząbkowaniem i wiele innych. Przy okazji warto zaznaczyć, że znajdujące się w zasobach Internetu informacje nie zawsze są prawdziwe, a za takie bywają uznawane przez jego odbiorców. Z drugiej strony urządzenia cyfrowe szybko stają się znaczącym elementem życia dzieci i wkraczają zbyt wcześnie w wiele obszarów podejmowanych przez nie aktywności. Ich wpływ na nasze życie ciągle wzrasta. Fakt ten stanowi ważne wyzwanie dla rodziców, którzy powinni wiedzieć, jakie działania wychowawcze podejmować, jak uczyć dzieci właściwego obcowania z cyfrowymi gadżetami oraz w jaki sposób sami powinni z nich korzystać. Ta zmieniająca się rzeczywistość, w której wzrastają dzieci, opisywana i wyjaśniana jest za pomocą nowych pojęć. Jednym z nich jest mediatyzacja. Co ona oznacza i jaki może mieć wpływ na rolę rodziców?

Mediatyzacja – czym jest?

Popularność mediów cyfrowych w ostatnich dekadach prowadzi do zjawiska określonego mianem mediatyzacji rzeczywistości społecznej. Oznacza to m.in. poznawanie świata za ich pośrednictwem. Mediatyzacja jest procesem długotrwałym, swym zasięgiem obejmuje zarówno dzieci i młodzież, jak i osoby dorosłe, oraz instytucje. Wpływa na wszystkie dziedziny naszego życia: edukację, politykę, pracę, styl życia, rekreację, religię i rodzinę. Warto wyraźnie zaznaczyć, że nowe media nie są same w sobie ani dobre, ani złe. Sposób, w jaki z nich korzystamy, może sprzyjać funkcjonowaniu rodziny, rozwojowi dziecka bądź mu szkodzić. Faktem jest, że w dzisiejszych czasach posiadamy znacznie większy i łatwiejszy dostęp do elektronicznych urządzeń, które służą nam do różnych celów: komunikacji, rozrywki, nauki, pracy itp. Wyniki badań potwierdzają, że zarówno rodzice, jak i dzieci spędzają coraz więcej czasu na użytkowaniu cybermediów i nie zawsze robią to w sposób świadomy i bezpieczny. Obserwowany brak jasnych reguł dotyczących tego, co, gdzie i kiedy mogą zobaczyć i usłyszeć dzieci oraz dorośli, powoduje, że ta sfera wpływów społecznych wymaga znacznie więcej uwagi od rodzica i znajomości obsługi poszczególnych urządzeń, a także umiejętności krytycznej analizy przekazywanych treści. Warto się zatem zastanowić nad tym, jaka jest siła i znaczenie wpływu nowych mediów na funkcjonowanie rodziny oraz dlaczego tak ważna jest kontrola treści przekazu medialnego kierowanego zwłaszcza do dzieci w wieku do sześciu lat. Istotne jest też ustalenie tego, jakie sposoby użytkowania mediów cyfrowych zarówno przez rodziców oraz dzieci uznać można za właściwe, sprzyjające ich rozwojowi.

Mediatyzacja – jak ją wykorzystać w wychowaniu dziecka?

Media służą wychowywaniu, za ich pośrednictwem dzieci przyswajają różne wzorce i normy. Dzięki temu mogą się one przystosowywać do życia w społeczeństwie informacyjnym. Rodzice powinni jednak ciągle uczyć się, w jaki sposób dzieci mogą bezpiecznie korzystać z cybermediów. Powinni także pokazywać dzieciom, jak dokonywać właściwych wyborów, co jest warte zainteresowania, a co niepotrzebne.

Wychowanie powinno być powiązane z tym, co oferują nam najnowsze technologie informacyjno-komunikacyjne. Oznacza to, że rodzice w umiejętny sposób powinni wykorzystywać je w wychowywaniu. Nie należy zakazywać dziecku oglądania przekazów medialnych, razem z rodzicami (opiekunami) powinno ono je odbierać i krytycznie analizować ich treści. Oczywiście dobór treści prezentowanych dziecku powinien być wcześniej świadomie zaplanowany. Treści powinny być adekwatne do jego wieku, możliwości percepcyjnych oraz powinny stanowić bezpieczny i wartościowy pod względem edukacyjnym materiał.

Media cyfrowe stanowić mogą znakomite narzędzie nauki dziecka. W zasobach Internetu można odnaleźć pozytywne wzorce osobowe, autorytety godne naśladowania. Przykładem mogą być znani sportowcy, osoby prezentujące interesujące pasje, pokazujące je na blogach, vlogach, kanałach na Youtube itp. Ważne jest także wychowywanie dziecka poprzez ukazywanie wzorów negatywnych (tzw. antywzorów), których mnóstwo jest w zasobach wirtualnej przestrzeni. Rolą rodziców powinno być zwrócenie na nie uwagi dziecka i zachęcenie go do namysłu nad nimi. Rozmowa z dzieckiem o antywzorach stwarza okazję do nauki krytycznego myślenia. Warto zachęcać je do tego, aby zastanowiło się nad tym, co dana osoba prezentuje swoim zachowaniem w sieci, jakie wygłasza poglądy, jakie wartości wyznaje. Rozmowa z dzieckiem na temat norm moralnych, cenionych wartości życiowych i wspólne spędzenie czasu z dzieckiem na rodzinnej dyskusji sprzyja umacnianiu więzi pomiędzy członkami rodziny.

Kolejną zaletą nowych mediów jest dostarczenie rozrywki i płynącej z niej przyjemności. Ta funkcja sprzyja integracji rodziny. Warto zatem zastanowić się nad tym, co można byłoby wspólnie robić z dzieckiem z użyciem mediów cyfrowych, jakie wspólne zajęcia dawałyby odprężenie, przyjemność i płynącą z tego radość. Ciekawą propozycją może być wykorzystanie mediów do wykonywania wspólnych czynności, tj. rodzinne wypieki, prace artystyczne i robótki ręczne, planowanie wyjazdów rodzinnych czy uprawianie sportu. Organizowanie dzieciom czasu wolnego i uczestnictwa w kulturze za pomocą mediów cyfrowych może sprzyjać ich rozwojowi poznawczemu i emocjonalnemu.

Media cyfrowe pełnią też funkcję komunikacyjną. Przekazy medialne pobudzają do rozmów, do formułowania ocen i opinii, potwierdzają także obowiązujące normy społeczne. Bogaty repertuar nowych urządzeń cyfrowych ułatwia życie członków rodziny, wzbogaca je i urozmaica. Komunikatory, media społecznościowe pozwalają członkom rodziny na pozostawanie w ciągłym kontakcie, co umacnia więź między nimi. W sytuacji, kiedy członkowie rodziny przebywają w dużej odległości od siebie, media cyfrowe umożliwiają im kontakt między sobą. Komunikując się za ich pomocą, pod nadzorem rodziców, dzieci mogą brać udział w wydarzeniach kulturalnych, zdobywać wiedzę, uczyć się języków obcych, poznawać ciekawe miejsca itp.

Czego unikać?

Media cyfrowe wywierać mogą także negatywny wpływ. W rodzinie, w której funkcje wychowawcze przejmują media, dzieci stają się osamotnione. Często z nudy sięgają po urządzenia ekranowe, gdyż te są sposobem na wypełnienie pustki, często zastępując im rodziców. Wpływ na to mają niewłaściwe postawy rodziców: zbyt rzadkie kontakty z dzieckiem, brak zainteresowania jego życiem, sprawami i problemami. Brak bliskich i bezpośrednich relacji dziecka z rodzicami powoduje, że słabnie potrzeba realnej bliskości z drugim człowiekiem. Następstwem tego mogą być zaburzenia w komunikacji. Dziecko nie ma okazji do rozwijania odpowiednich umiejętności, nie potrafi w świecie realnym  kontaktować się z rówieśnikami i dorosłymi. Często unika ich, co sprzyjać może rozwojowi zaburzeń lękowych. Z tego powodu może uciekać w świat Internetu, w którym czuje się bezpieczne i anonimowe. Brak kontroli ze strony dorosłych nad tym, co na urządzeniach ekranowych robi ich dziecko, doprowadzić może do nadmiernego i szkodliwego ich użytkowania. Bardzo niewłaściwy jest brak jasnych reguł i zasad używania urządzeń cyfrowych. Oglądanie przez dziecko nieodpowiednich treści wywoływać może u niego napięcie emocjonalne, silne przeżycia, co niesie ryzyko rozwoju zaburzeń w zachowaniu, w tym zachowań agresywnych. Częsty kontakt ze scenami agresji i przemocy w mediach doprowadzić może do obniżenia progu wrażliwości. Dziecko staje się na nią znieczulone, może również zachowywać się w taki sam sposób jak bohaterowie oglądanych przez nie gier elektronicznych czy filmików, gdyż posiada naturalną skłonność do utożsamiania się z oglądanymi postaciami.

Jeśli rodzice nie mają kontroli nad dostępem dziecka do treści medialnych, nie dokonują ich selekcji, dziecko w wieku do sześciu lat w większym stopniu narażone jest na przyswajanie materiału dla niego szkodliwego. Często chłonie treści audio i wideo bez namysłu, bo w tym wieku nie posiada umiejętności krytycznego myślenia. Swą wiedzę buduje na łatwo dostępnym dla niego przekazie medialnym, nie szuka innych źródeł informacji. Obserwować można u niego zahamowanie kreatywności oraz działalności twórczej.

Wnioski dla rodziców dzieci w wieku przedszkolnym

W dobie mediatyzacji rodzice mają decydujący wpływ na to, czy relacja dziecka z nowymi mediami jest sprzyjająca czy niesprzyjająca jego rozwojowi. Rodzice z jednej strony powinni aktywnie angażować się w to, co dzieci do lat sześciu robią w cyberświecie. Z drugiej strony, sami powinni dawać przykład właściwych zachowań w kontaktach z mediami (czasem potrzebna jest cyfrowa dieta).

Co trzeba robić?

• Sprawdzać i wybierać udostępniane dzieciom treści.
• Kontrolować, w jaki sposób dziecko korzysta z urządzeń cyfrowych.
• Wspólnie spędzać czas z dzieckiem, gdy korzysta ono z cybermediów.
• Uczyć dzieci dokonywania wyborów właściwych przekazów medialnych, które są nie tylko bezpieczne, ale też wartościowe pod względem przekazu. Takich, które uczą i rozwijają dziecko oraz stanowią dla niego dobrą rozrywkę.

---

Czy ten artykuł był: