Jak dbać o biologiczne potrzeby dziecka

Kiedy całkiem małe dziecko płacze, krzyczy lub gorzej niż zwykle radzi sobie z jakąś sytuacją, pierwszą myślą rodziców jest zwykle to, by sprawdzić, czy dziecko jest najedzone, wyspane oraz czy ma suchą pieluszkę. Jednym słowem takie zachowanie dziecka skłania rodziców do zwrócenia uwagi na jego potrzeby biologiczne.

Jak powszechnie wiadomo, tego typu potrzeby ma każdy człowiek, a więc i dzieci w różnym wieku. Zdarza się jednak, że widząc u starszych dzieci niezrozumiały niepokój, rozdrażnienie, niecierpliwość czy wybuchy emocji rodzice zapominają o tym, że ich podłożem mogą być właśnie niezaspokojone potrzeby biologiczne.

O potrzebach biologicznych wiele mówi Self-Reg. Jest to metoda zarządzania stresem, napięciem, trudnymi emocjami oraz energią. Dzięki niej rodzice mogą lepiej wspierać dzieci w radzeniu sobie z napięciem, pomagać dzieciom obniżać je oraz odbudowywać energię i równowagę emocjonalną. Stosowanie tej metody przez rodziców i nauczycieli przyczynia się do rozwijania samoregulacji przez dzieci, czyli powracania do pożądanego stanu emocjonalnego.

W opisie Self-Reg wymienia się pięć obszarów mogących wywoływać u dziecka stres.

  • Potrzeby ciała – dziecko może odczuwać większe napięcie, ponieważ jest głodne, niewyspane, zmęczone, jest mu zimno lub zbyt ciepło. Stres zwiększa się również przez niewygodną pozycję lub zbyt małą ilość ruchu.
  • Emocje – napięcie może pojawić się w wyniku odczuwania silnych emocji. Mowa tu nie tylko o trudnych emocjach, ale i o tych, które uznajemy za przyjemne. Stres wywołują także emocje nieznane, skomplikowane czy sprzeczne.
  • Uczenie się i poznawanie świata – przyczyną stresu mogą być skomplikowane i zaskakujące informacje. Dziecko może odczuwać napięcie, gdy ktoś mówi do niego zbyt dużo i zbyt szybko. Niekorzystnie działa również wymaganie, by musiało skupiać uwagę przez zbyt długi czas.
  • Relacje z innymi – stres mogą wywoływać niezrozumiałe dla dziecka sytuacje z udziałem innych ludzi. Przyczyną napięcia są też konflikty, niezrozumiałe emocje i potrzeby innych osób, przemoc. Przemoc wywołuje silny stres zarówno, gdy dziecko jest jej ofiarą, jak i świadkiem.
  • Dbanie o dobro innych – dziecko może być zestresowane przez kontakt z silnymi emocjami innych ludzi. Może mieć również problem z rezygnacją z własnych potrzeb na rzecz wspólnego dobra. Napięcie wzbudzają w nim takie emocje jak poczucie winy, niesprawiedliwości itd.

Opisane wyżej sytuacje mają duży wpływ na stan emocjonalny dziecka. Kiedy dziecko ma niezaspokojone potrzeby w którejś z tych sfer, może zachowywać się „źle”. W artykule skupię się na potrzebach ciała. Poniższe opowieści rodziców dobrze pokazują, jak niezaspokojone potrzeby wpływają na samopoczucie dzieci.

Moja córka, Dominika (9 lat), czasem zbyt późno kładzie się spać. Następnego dnia bywa „nie do poznania”. Na co dzień bez problemu można z nią spokojnie porozmawiać, wspólnie rozwiązać problem czy omówić zasady. Kiedy jednak śpi zbyt krótko, staje się rozdrażniona, a nawet złośliwa. Próby spokojnego dogadania się nigdy się nie udają.

Dopiero niedawno dowiedzieliśmy się, że nasz syn, Kamil (7 lat), ma alergię na białka mleka krowiego. Kamil po zjedzeniu większej ilości nabiału miał problemy ze skupieniem się w szkole. W domu był natomiast rozdrażniony, a czasem nawet agresywny. Nie rozumieliśmy też, skąd brało się jego zmęczenie. Wprowadzenie prawidłowej diety znacznie ograniczyło te problemy.

Moja córka Amelia (8 lat) z jednej strony lubi, gdy dużo się dzieje, ale z drugiej wpływa to na nią źle. Po powrocie z festynów, dyskotek szkolnych i innych tego typu wydarzeń jest rozdrażniona i płaczliwa. Widzę, że powodem jest duża ilość bodźców – hałas, tłum, zapachy, intensywne wrażenia itd. Staram się więc skracać czas naszego pobytu w takich miejscach. Dbam także o to, aby córka mogła się później wyciszyć w spokojnym miejscu.

Trudne zachowania dziecka nie muszą oznaczać, że celowo działa ono wbrew zasadom. Mózg dziecka nie jest jeszcze w pełni dojrzały. Dotyczy to również sfer odpowiedzialnych za kontrolowanie swojego zachowania. Kiedy człowiek jest głodny, niewyspany czy zmęczony, sfery te działają jeszcze gorzej.

Potrzeby dziecka w wieku wczesnoszkolnym

Dzieci, podobnie jak dorośli, różnią się między sobą – mają inne style życia, inną sytuację zdrowotną itd. Co za tym idzie, ich potrzeby również mogą być odmienne. Są jednak pewne podstawowe zasady, których należy przestrzegać w trosce o dobry rozwój i samopoczucie dziecka w wieku wczesnoszkolnym.

  • Zadbaj o odpowiednią ilość i jakość snu dziecka – dzieci w okresie wczesnoszkolnym powinny spać 9–12 godzin na dobę. Ważna jest jednak nie tylko długość snu, ale również jego jakość. Warto zatroszczyć się o to, by dziecko zasypiało przed godziną 21:00. Ważne są również stałe pory zasypiania i wstawania. Sypialnia powinna być cicha, przewietrzona i zaciemniona. Urządzenia ekranowe powinny znajdować się poza sypialnią dziecka. Warto pomóc dziecku wyciszyć się przed snem. Niech będzie to czas na spokojną rozmowę, bliskość i wyciszające aktywności, np. wspólne czytanie.
  • Dbaj o rytm dobowy dziecka – organizm każdego człowieka działa według pewnego rodzaju rytmu. Polega on na tym, że w ciągu dnia człowiek jest aktywny – pracuje, uczy się, bawi, a wieczorem wycisza się. Jeśli wewnętrzny zegar działa prawidłowo, w dzień mamy sporo energii. Natomiast im bliżej wieczoru, tym jest jej mniej. Dbanie o rytm dobowy dziecka polega na tym, że w ciągu dnia pozwalamy mu jak najwięcej przebywać na świetle słonecznym i być w ruchu. Wieczorem zaś troszczymy się o wyciszenie i zdrowy sen. Warto również zadbać o w miarę stały plan dnia i zdrową dietę z małą ilością cukru.
  • Umożliwiaj dziecku aktywność ruchową – każde dziecko posiada naturalną potrzebę ruchu. Dbanie o tę sferę polega przede wszystkim na tym, by tej potrzeby nie zaburzać. A zaburzyć może ją np. nadmierne korzystanie z urządzeń ekranowych. Pozwalaj dziecku na swobodną zabawę, najlepiej na świeżym powietrzu. Wychodźcie na spacery, place zabaw, organizujcie wycieczki rowerowe. Sport zapobiega wadom postawy, otyłości i chorobom.
  • Naucz dziecko odpoczywać – zadbaj o to, by dziecko potrafiło odpoczywać i wyciszać się również w ciągu dnia. Po dużym wysiłku powinno mieć czas na spokojną aktywność, np. w swoim pokoju. Może to być układanie puzzli, słuchanie audiobooka, bliskość z rodzicem. Wszystko to może mu pomóc odzyskać energię.
  • Zadbaj o prawidłową dietę dziecka – dziecko w wieku wczesnoszkolnym powinno jeść 4–5 posiłków w ciągu dnia. Dobrze, jeśli zawierają one warzywa i owoce, produkty zbożowe, najlepiej z pełnego ziarna, mleko, chude mięso, ryby, jaja, tłuszcze (głównie roślinne). Dziecko powinno pić również ok. 1,5 litra wody na dobę, unikać słodyczy, fast foodów i dosalania potraw.

Potrzeby ciała a urządzenia ekranowe

Sposób, w jaki dzieci korzystają z urządzeń ekranowych, ma duży wpływ na ich samopoczucie. Zbyt długie granie w gry wideo czy oglądanie bajek obniża kondycję fizyczną i może prowadzić do otyłości. Pamiętaj: dzieci w wieku wczesnoszkolnym nie powinny korzystać z urządzeń ekranowych dłużej niż dwie godziny dziennie.

Zbyt długie siedzenie przed komputerem, tabletem czy telefonem wiąże się często z nieprawidłową pozycją ciała. Problemy z kręgosłupem, nadgarstkami i wzrokiem są coraz częstsze wśród dzieci. Ponadto nieprawidłowa pozycja ciała prowadzi do zmęczenia i wzrostu napięcia u dziecka. Pamiętaj: naucz dziecko prawidłowej postawy ciała przy biurku i przy korzystaniu ze smartfona. Telefon powinien znajdować się na wysokości oczu, a głowa pozostawać w pozycji niepochylonej.

Niebieskie światło ma na dzieci i nastolatków negatywny wpływ. Zakłóca ono wydzielanie melatoniny, a poprzez to prowadzi do problemów ze snem. Pamiętaj: zadbaj o to, by dziecko odłożyło urządzenia ekranowe co najmniej na godzinę przed snem, a w ciągu dnia jak najwięcej przebywało na świetle słonecznym.

Dzieci, które zbyt wiele czasu oglądają bajki lub grają w gry wideo, mogą być zmęczone, przebodźcowane, rozdrażnione i nadpobudliwe. Często mają również problemy z nauką i koncentracją. Mniej chętnie bawią się i uprawiają sport. Bywa, że ich posiłki są nieregularne. Aby nie przerywać oglądania bajki czy grania, sięgają po niezdrowe przekąski. Wszystko to może mieć negatywny wpływ na ich zachowanie. Warto dbać o tzw. higienę cyfrową. Więcej na ten temat przeczytasz tu: https://pierwszekroki.net/higiena-cyfrowa-co-warto-o-niej-wiedziec/.


Czy ten artykuł był:

Interesujący
1
Zrozumiały
1
Przydatny
1
 yasr-loader

Autor

Maria Engler

Autorka ukończyła studia na kierunku Nauki o rodzinie oraz podyplomowo Pedagogikę Opiekuńczo-Wychowawczą. Doświadczenie zawodowe zdobywała m.in. pracując w Domu Dziecka, Ośrodku Adopcyjnym, Fundacji „MAM DOM” wspierającej rodziny biologiczne, zastępcze i adopcyjne oraz zajmując się bajkoterapią. Jest autorką książek dla dzieci oraz artykułów z dziedziny szeroko pojętej pedagogiki. Prywatnie jest mamą pięcioletniej Kamilki.

Przeczytaj również

  1. Kaja Wybieralska, 25 listopada 2024

    Rodzice w obliczu technologii

    Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2023 roku dostęp do Internetu miało 93,3% domów w Polsce. Korzystanie z komputera i Internetu nie było do tej pory tak powszechne i popularne. Cybermedia stały się źródłem rozrywki oraz wiedzy, sposobem podtrzymywania kontaktu z innymi ludźmi, a także narzędziem pracy.

  2. Maria Engler, 17 czerwca 2024

    Zachęcanie, czyli jak motywować dziecko

    W artykule na temat bliskości w relacji rodzic–dziecko pisałam o stworzonej przez Amy McCready skrzynce narzędzi pomocnych w budowaniu dobrych relacji w rodzinie.

  3. Kaja Wybieralska, 6 czerwca 2024

    Lęk w wieku przedszkolnym – cz. III

    Po co rodzicowi wiedza na temat lęku? Dr Artur Kołakowski1 zwraca uwagę, że każde dziecko na którymś etapie swojego życia odczuwa lęk.

  4. Maria Engler, 24 kwietnia 2024

    Być blisko swego dziecka

    Amy McCready jest autorką Programu Pozytywne Metody Wychowywania Dzieci. W programie tym mówi się o skrzynce z narzędziami, czyli o działaniach rodziców, które pozytywnie wpływają na relacje w rodzinie.