Jak małe dzieci korzystają z urządzeń cyfrowych i co z tego wynika?

Co drugie dziecko w Polsce od urodzenia do 72. miesiąca życia (ukończonego 6. roku życia) korzysta już z urządzeń mobilnych/cyfrowych, takich jak telefon typu smartfon, tablet, smartwatch czy laptop.

W grupie dzieci najmłodszych, do pierwszego roku życia, dotyczy to co dziesiątego dziecka (12%), a w grupie dwulatków – jest to już trzykrotnie częstsze (i dotyczy 36% dzieci). Korzystanie z urządzeń cyfrowych rośnie z wiekiem i od trzeciego roku życia dotyczy już ponad połowy dzieci. Takie są rezultaty badania „Brzdąc w sieci”¹ przeprowadzonego w 2020 roku przez badaczy z Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Odsetek dzieci korzystających z urządzeń cyfrowych

• W 1 roku życia (do 11 miesięcy): 12%
• W 2 roku życia (od 12 do 23 miesięcy): 36%
• W 3 roku życia (od 24 do 35 miesięcy): 58%
• W 4 roku życia (od 36 do 47 miesięcy): 63%
• W 5 roku życia (od 48 do 59 miesięcy): 75%
• W 6 roku życia (od 60 do 72 miesięcy): 76%

Dzieci, które korzystają z urządzeń cyfrowych, spędzają z nimi około godzinę dziennie: w grupie dzieci młodszych (do 23. miesiąca życia) jest to niespełna godzina, podczas gdy w grupie dzieci starszych (3 – 6 lat) jest to nieco ponad godzina dziennie.

Większość dzieci nie posiada własnego urządzenia cyfrowego i korzysta z urządzeń rodziców. Co dziesiąte dziecko w młodszej grupie (10% dzieci w wieku do 23. miesiąca życia) i co piąte dziecko w starszej grupie (3 – 6 lat) ma własne urządzenie. Najczęściej jest to smartfon.

W jaki sposób małe dzieci korzystają z urządzeń cyfrowych?

Szczególnie niepokojące jest to, że aż 60% dzieci w grupie młodszej (do 23. miesiąca życia) korzystających z urządzeń cyfrowych robi to w samotności – bez rodzica czy opiekuna. Na szczęście korzystanie w samotności nie dotyczy każdorazowego sięgania po urządzenie cyfrowe – większość rodziców przyznaje, że pozwala na to rzadko lub czasami. Niestety okazuje się, że w grupie starszej (3 – 6 lat) samotnie z nich korzysta aż 85% dzieci, w tym 30% – często lub bardzo często. Korzystanie z urządzeń bez rodzica czy opiekuna pozbawia dzieci możliwości zapytania o coś, czego nie zrozumiały, pozbawia dzieci możliwości komunikowania się.

Co drugie dziecko w grupie młodszej i większość dzieci w grupie starszej korzysta z urządzeń wraz z innymi dziećmi (choć większość robi to rzadko lub czasami). Używanie urządzeń cyfrowych w celach edukacyjnych czy, szerzej, rozwojowych jest jak najbardziej możliwe, ale należy pamiętać o tym, że rozwojowi dziecka sprzyja zachowanie równowagi pomiędzy różnymi aktywnościami. Można się nawet pokusić o stwierdzenie, że dla tak małych dzieci lepsze rozwojowo będzie lepienie z plasteliny czy zabawa w berka albo kopanie piłki, niż oglądanie w samotności (bez udziału mamy albo taty) bajek.

Rodzice starszych dzieci przyznają, że nieco częściej niż rodzice młodszych dzieci pozwalają na używanie urządzeń cyfrowych, kiedy są zmęczeni i brakuje im energii – 20% rodziców dzieci starszych stwierdza, że robi to często lub bardzo często, podczas gdy do tego samego przyznaje się 10% rodziców dzieci młodszych. Ponadto większość rodziców deklaruje, że pozwala na używanie urządzeń cyfrowych wtedy, kiedy mają do wykonania obowiązki domowe (ponad 85% rodziców przyznaje, że zdarza im się to rzadko lub częściej), a także kiedy dziecko się nudzi (niemal 85% rodziców dzieci starszych, tj. w wieku 3 – 6 lat, i 65% rodziców dzieci młodszych). Nieco ponad połowa rodziców przyznaje, że pozwala na używanie urządzeń wtedy, kiedy spędza czas wspólnie z dzieckiem (choć większość decyduje się na to raczej rzadko). Można odnieść wrażenie, że przyznanie się do używania urządzeń cyfrowych podczas spędzania czasu z dzieckiem jest negatywnie postrzegane w opinii rodziców, ale badania pokazują, że tak małe dzieci nie powinny korzystać z nich samodzielnie, a tylko wraz z rodzicem lub opiekunem.

Część rodziców traktuje możliwość korzystania przez dziecko z urządzeń cyfrowych jako nagrodę i karę, np. obiecuje dodatkowe minuty na oglądanie bajek, jeśli dziecko coś zrobi (zje wszystkie warzywa z talerza) albo grozi, że dziecko nie będzie mogło korzystać z urządzenia, jeśli czegoś nie zrobi (np. jak natychmiast nie wstanie z łóżka). Pozwalanie dziecku na używanie cybermediów w nagrodę lub ograniczanie do nich dostępu „za karę” nie jest właściwe, gdyż rodzice uczą w ten sposób dziecko, że świat online jest szczególnie atrakcyjny, pożądany. Połowa rodziców dzieci w grupie do 23. miesiąca życia stwierdziła, że zdarzyło im się stosować urządzenie cyfrowe jako nagrodę, a 65% stwierdziło, że zdarzyło im się traktować groźbę odebrania urządzenia jako karę. W grupie rodziców dzieci starszych (3 – 6 lat) do korzystania z urządzeń cyfrowych jako nagrody przyznaje się już troje na czworo rodziców (czyli o połowę więcej), a jako karę – 85%.

Duża część rodziców używa także urządzeń cyfrowych w sposób szczególnie niewłaściwy, czyli do uspokojenia płaczącego dziecka – bez względu na wiek syna lub córki robi to ok. 65% rodziców. Urządzenie cyfrowe nie powinno zastępować rodzica wówczas, gdy dziecko przeżywa jakieś trudne sytuacje czy emocje.

Rodzice zauważają związek między korzystaniem przez dzieci z urządzeń cyfrowych a pewnymi niepokojącymi zjawiskami, np. przedkładanie korzystania z urządzeń cyfrowych nad inne aktywności (np. bawienie się klockami czy rysowanie), a także problemy z wyciszeniem się przed snem.

Co drugi rodzic, niezależnie od wieku dziecka, zauważył, że jego dziecko wykazuje zachowania niepożądane (np. agresja, irytacja, histeria) przy próbach ograniczenia dostępu do urządzeń mobilnych. Rodzice zauważają także, że dzieci są narażone na nadmiar bodźców płynących z urządzeń mobilnych (jaskrawe i szybko zmieniające się kolory, zbyt głośne dźwięki itp.).

Rodzice starają się kontrolować treści i czas korzystania z urządzeń cyfrowych – robi to ponad 90% ankietowanych. Korzystają także ze specjalnych oprogramowań mających na celu ochronę dziecka w sieci i/lub pozwalają na używanie urządzenia w trybie „dla dziecka” (ponad 70% rodziców).

Podsumowanie

Badania „Brzdąc w sieci” pokazały, że dzieci od urodzenia do ukończenia szóstego roku życia zwykle zbyt wiele czasu spędzają z urządzeniami cyfrowymi. Wprawdzie w grupie najmłodszej (rocznych dzieci) dotyczy to co dziesiątego dziecka, ale z wiekiem odsetek dzieci korzystających rośnie bardzo szybko (w grupie pięcio- i sześciolatków jest to już 75%). Nadużywanie cybermediów przez dzieci prowadzić może do różnych zaburzeń w ich funkcjonowaniu, pojawiać się mogą negatywne zachowania. Badani rodzice częściowo zdawali sobie z tego sprawę, gdyż obserwowali pewne niepokojące sygnały, takie jak utrata poczucia czasu przez dzieci, pobudzenie i różne zachowania niepożądane w sytuacji zabrania urządzenia. Dlatego warto wprowadzać pewne zasady, które pomogą zarówno rodzicom, jak i dzieciom w większym stopniu kontrolować używanie i czerpać z niego więcej korzyści. Jakie to zasady? O tym m.in. w artykule Używanie mediów elektronicznych przez dzieci w wieku przedszkolnym – najważniejsze zalecenia dla rodziców.

---

Czy ten artykuł był: