Lęk w wieku przedszkolnym – cz. III

Po co rodzicowi wiedza na temat lęku? Dr Artur Kołakowski1 zwraca uwagę, że każde dziecko na którymś etapie swojego życia odczuwa lęk.

Ważne jest jednak, aby dowiedziało się, że jest on ważny i potrzebny. Istotne jest także, by przy wsparciu rodzica nauczyło się radzenia sobie z sytuacjami, w których odczuwa lęk. Przyczynia się to do rozwijania większej odporności na stres i kształtowania sprawstwa, czyli przekonania, że potrafi sobie poradzić. Przeciwdziała także uzależnieniom od komputera i gier, o czym przeczytać można także w pozostałych częściach tekstu. Poniżej opowiem, jak rozmawiać z dzieckiem o lęku i uczyć go, w jaki sposób może sobie poradzić z trudnymi sytuacjami.

Rola dorosłych

Philip C. Kendall2 pisze, że lęk wiąże się z wymaganiami otoczenia względem dziecka, które są zależne od jego wieku. Dzieci odczuwając lęk uczą się akceptowania i rozumienia tej emocji. Doświadczają tego, że poradziły sobie z trudną sytuacją. Pozwala im to na lepsze radzenie sobie w przyszłości.

Żeby jednak tak się stało dziecko poznaje swój lęk z pomocą rodzica. Rodzic, który ufa dziecku, jednocześnie wspierając je w pokonywaniu trudności sprawia, że dziecko nabywa siłę psychiczną. Dzięki temu później będzie w stanie poradzić sobie samo. Nabierze przekonania, że jest kompetentne i sprawcze. Nie oznacza to wiary, że wszystko, co robi na pewno mu się uda. Oznacza raczej, że ma ono oparcie w sobie i siłę do poradzenia sobie z trudnościami.

W tym procesie ważną rolę pełnią także inni dorośli – nauczyciele, dziadkowie, trenerzy sportowi. Oni także mogą wspierać dziecko w poznawaniu lęku i pokonywaniu trudności. Potrzebna jest do tego otwarta, nieoceniająca postawa oraz wsparcie, ale niewyręczanie. Gotowość do oddania inicjatywy dziecku, aby znalazło własne, adaptacyjne sposoby na radzenie sobie z trudnościami.

Jak rozmawiać z dziećmi o lęku?

Dla dzieci w wieku przedszkolnym słowo „lęk” bywa czasami trudnym pojęciem. Używają go często zamiennie ze „strachem”. Niektóre dzieci mówią, że się „denerwują”. Poniżej kilka wskazówek, jak rozmawiać z dziećmi o lęku:

  • Warto zapytać siebie „Co myślę o swoim lęku?”. Jeśli uważamy lęk za emocję niepotrzebną, to może być nam trudno wspierać dziecko. Pomocne jest, jeśli nasza postawa wobec lęku jest naturalna – jest on jedną z emocji. Wszystkie emocje są ważne, choć czasami jest nam z nimi trudno.
  • Ochronny parasol. Dzieci potrzebują wsparcia i poczucia bezpieczeństwa, które płynie od osób dorosłych. Ważne jest jednak unikanie nadmiernej opiekuńczości, wyręczania. Może dawać to dziecku sygnał, że nie wierzymy w jego kompetencje. W rezultacie dziecko będzie unikało podejmowania wyzwań. Pojawić się może także u dziecka przekonanie, że raczej nie jest w stanie sobie poradzić.
  • Pokaż, jak to zrobić. Na swoim przykładzie możesz pokazać dziecku, co robisz, kiedy czujesz lęk. Możesz wykorzystać kilka technik pomocnych i dla dorosłych i dla dzieci. Omówię je w dalszych punktach.
  • Bajka o lęku. Zapoznając dziecko z lękiem warto wykorzystać gotowe bajki lub ułożyć własną. Opowiedzieć, czym jest lęk i jaka jest jego rola. Pokazać co się dzieje w naszym ciele – można użyć układanek z ciałem człowieka lub książek. Przedstawić dziecku, dlaczego lęk jest ważny i jak możemy go zrozumieć.
  • Lęki rozwojowe. Warto pamiętać, że niektóre lęki często mijają same. Są to tak zwane lęki rozwojowe, o których można przeczytać w pierwszym tekście na temat lęku.
  • Spójrz oczami dziecka. Spróbuj zrozumieć, dlaczego dziecko czuje lęk. Dla dorosłego powód może być mało ważny, ale jest bardzo istotny w świecie dziecka.
  • Nie zawsze chodzi o uspokajanie. Warto nadmiernie nie uspokajać dziecka. Nie odwracać jego uwagi od lęku mówiąc np. „Nic się nie stało”. Ważne jest towarzyszenie dziecku i pomaganie w przeżyciu emocji. Można powiedzieć np.: „Jestem przy tobie. Spróbujemy razem pooddychać?”. Inną sprawą jest sytuacja krytyczna, np. wypadek. Wtedy należy zaangażować całe ciepło i miłość pomagając dziecku przejść przez trudne wydarzenie. W razie potrzeby można skorzystać z pomocy specjalisty.
  • Gry komputerowe i Internet. Warto zwrócić uwagę, jakie treści dziecko ogląda na komputerze czy w telefonie. Niektóre gry mogą powodować lęk. Pomocne może być wspólne granie lub oglądanie. Pomoże to w reagowaniu na trudne sytuacje i bieżącym wspieraniu dziecka. W przypadku treści, na które dziecko nie jest gotowe – z powodu wieku lub rozwoju – należy je odłożyć na inny czas.
  • Cierpliwość. Dorośli nieraz są zirytowani lękiem dziecka. Zwłaszcza, gdy dotyczy on ich zdaniem sytuacji błahych. Gdy czujemy, że brakuje nam cierpliwości warto poprosić kogoś o pomoc, np. drugiego rodzica.
  • Detektyw. Można zaproponować dziecku zabawę w detektywa. Porozmawiać o sytuacji, w której dziecko czuje lęk i wspólnie wymyślić, co mogłoby być pomocne. Wspólnie można wprowadzić wybraną przez dziecko strategię.
  • Wiara w dziecko. Pokazuj dziecku, że wierzysz w to, że jest w stanie sobie poradzić z trudną sytuacją. Niech to przekonanie opiera się na znajomości rzeczywistych możliwości dziecka oraz wymagań, jakie stawia przed nim sytuacja.
  • Metoda małych kroków. Warto powoli wprowadzać zmiany. Ucząc dziecko radzenia sobie w sytuacjach powodujących lęk zacząć od najłatwiejszej z nich. Wraz ze wzrostem sprawczości dziecka i jego umiejętności można przechodzić do sytuacji trudniejszych.
  • Doceniaj wysiłek. Ważny jest nie tylko efekt, ale przede wszystkim wysiłek dziecka wkładany w proces nauki.
  • Wprowadź strategie. Można zaproponować dziecku kilka strategii, które pozwalają lepiej radzić sobie w trudnych sytuacjach. Jedną z nich są techniki oddechowe. Możemy udawać, że zdmuchujemy świeczkę, wąchamy kwiaty. Robiąc wdech wciągamy na niby zapach gorącego kakao, a z wydechem dmuchamy, żeby ostygło. Innym sposobem jest zaciskanie i rozluźnianie mięśni, np. rąk. Możemy zwrócić uwagę na miejsce w ciele, gdzie czujemy lęk (np. brzuch) i pomasować je. A także wyobrazić sobie, że nasz lęk jest jakimś zwierzątkiem i pogłaskać je lub przytulić.
  • Ćwiczcie w codziennych sytuacjach. Powyższe strategie warto ćwiczyć w sytuacjach neutralnych, gdy nie odczuwamy lęku. Warto robić to często, nawet codziennie. Sprawi to, że staną się one bardziej nawykowe. Dzięki temu dziecko nie będzie uczyło się ich w sytuacji, która jest dla niego trudna.
  • Nauka to proces. Nie zawsze uda się zastosować wybrane sposoby. Czasami lęk dziecka może być bardzo duży i trudno będzie mu poradzić sobie w danej sytuacji. Warto pokazywać dziecku, że jest to proces nauki. Doceniać małe sukcesy.
  • Skorzystaj z pomocy specjalisty. Jeśli czujesz, że lęk dziecka jest bardzo duży lub nie wiesz, jak mu pomóc – skorzystaj z pomocy specjalisty. Kwestie, które warto przemyśleć przed wizytą omówione zostały w II części tekstu dotyczącego tego cyklu.

Zakończenie

Specjaliści coraz częściej mówią, że żyjemy w świecie pełnym lęku. Rośnie także liczba dzieci z zaburzeniami lękowymi. Ważne jest, by rodzice i nauczyciele wiedzieli, jak wspierać dzieci, gdy odczuwają lęk. Ich pomoc w uczeniu się radzenia sobie w trudnych sytuacjach przez dzieci jest często niezbędna. Dzieci odporne psychicznie to dzieci częściej podejmujące wyzwania i traktujące trudną sytuację jako problem do rozwiązania, wyzwanie. Takie dzieci rzadziej popadają w uzależnienia, np. od komputera. A przede wszystkim – bardziej wierzą we własną siłę psychiczną i umiejętność poradzenia sobie w trudnej sytuacji, co prowadzi do rozwijania własnych kompetencji emocjonalnych i społecznych, podejmowania zadań prowadzących do rozwoju.


Czy ten artykuł był:

Interesujący
0
Zrozumiały
0
Przydatny
0
 yasr-loader

Autor

Kaja Wybieralska

Autorka jest psycholożką, zajmuje się m.in. diagnozą psychologiczną dzieci, młodzieży i dorosłych; wsparciem dzieci i rodziców podczas konsultacji indywidualnych. Prowadzi szkolenia dla nauczycieli i rodziców.

Przeczytaj również

  1. Maria Engler, 29 sierpnia 2024

    Jak dbać o biologiczne potrzeby dziecka

    Kiedy całkiem małe dziecko płacze, krzyczy lub gorzej niż zwykle radzi sobie z jakąś sytuacją, pierwszą myślą rodziców jest zwykle to, by sprawdzić, czy dziecko jest najedzone, wyspane oraz czy ma suchą pieluszkę. Jednym słowem takie zachowanie dziecka skłania rodziców do zwrócenia uwagi na jego potrzeby biologiczne.

  2. Maria Engler, 17 czerwca 2024

    Zachęcanie, czyli jak motywować dziecko

    W artykule na temat bliskości w relacji rodzic–dziecko pisałam o stworzonej przez Amy McCready skrzynce narzędzi pomocnych w budowaniu dobrych relacji w rodzinie.

  3. Maria Engler, 24 kwietnia 2024

    Być blisko swego dziecka

    Amy McCready jest autorką Programu Pozytywne Metody Wychowywania Dzieci. W programie tym mówi się o skrzynce z narzędziami, czyli o działaniach rodziców, które pozytywnie wpływają na relacje w rodzinie.

  4. Kaja Wybieralska, 19 marca 2024

    Lęk w wieku przedszkolnym – cz. II

    Z badań wynika, że 32% dzieci i nastolatków w Stanach Zjednoczonych doświadczało na pewnym etapie życia trudności związanych z lękiem, a 8 na 10 dzieci codziennie odczuwa nadmierny stres1.