Wspieranie rodziców w wychowywaniu dziecka

Chcesz pomóc dziecku poradzić sobie z trudnymi emocjami, nauczyć je rozwiązywania konfliktów i przestrzegania zasad? To jest tekst dla Ciebie.

Wychowanie to pewna propozycja, z którą rodzice wychodzą do swojego dziecka. Zastanów się, co jest dla Ciebie ważne w wychowaniu? Jakie wybierasz wartości? W jaki sposób chcesz je włączać w życie Twojego dziecka? Pomyśl nad odpowiedziami na te pytania. Dzięki tym odpowiedziom możesz wybierać, w jaki sposób chcesz doprowadzić swoje dziecko do ważnych dla Ciebie wartości.

Wychowanie wymaga zaangażowania obu stron, a co jeśli dziecko nie chce współpracować? Dziecko na ogół nie chce współpracować z dorosłym, kiedy jest głodne, rozzłoszczone, samotne i zmęczone (Hungry, Angry, Lonely, Tired – HALT – podobnie, jak każdy człowiek w każdym wieku, tylko my dorośli jesteśmy wyćwiczeni w lekceważeniu tych ważnych sygnałów). W takiej sytuacji zastanów się, która z tych potrzeb nie jest zaspokojona. Zadbaj o regularne, zdrowe posiłki i odpowiedni czas odpoczynku (dzieci w wieku przedszkolnym potrzebują 10 godzin snu i co najmniej 2 godzin wcześniej nieużywania monitorów). Jeśli to nie działa, szukaj przyczyn trudności.

Co się stało?

Zacznij od sprawdzenia, czego w tym momencie Twoje dziecko doświadcza: Widzę, że coś Cię smuci. O co chodzi?; Złościsz się. Powiedz, co się dzieje? Potem albo zaproponuj dwa rozwiązania (dzieciom młodszym przydaje się taka podpowiedź, możliwość wyboru zaspokaja potrzebę odrębności), albo zapytaj: Masz jakiś pomysł, co by mogło Ci pomóc, żebyś się lepiej poczuła/poczuł?

Nazywaj emocje

Dziecko pomiędzy 2. a 6. rokiem życia intensywnie rozwija umiejętności potrzebne do radzenia sobie z emocjami. W tym czasie pojawia się potrzeba wyrażania emocji, nazywania ich i rozmawiania o przeżyciach innych osób, postaci z bajek. Nazywanie tego, co przeżywa dziecko, pozwala mu na łączenie sygnałów z ciała z emocją. W ten sposób poznaje siebie i uczy się rozumienia innych. Pamiętaj! Nazywaj nie tylko te emocje, które są przyjemne, ale także te trudne i nieprzyjemne.

Zapraszam Cię do koncentrowania się na tym, co dobre, miłe, przyjemne w kontakcie z dzieckiem, to często pomaga we wzmacnianiu relacji i zapobiega trudnościom.

Zapisuj miłe wspólne momenty z dnia

Powieś na lodówce kartkę i zapisuj miłe momenty, które wydarzyły się tego dnia. Poproś dziecko, żeby swoje dobre chwile narysowało – w ten sposób wydłuża się czas myślenia o ważnym, miłym zdarzeniu, a tym samym dłużej trwają przyjemne emocje. Umieść rysunki w widocznym miejscu. Możecie je zbierać i tworzyć rodzinną księgę dobrych chwil. W trudnych momentach można wrócić do oglądania rysunków i przypomnieć sobie, kiedy bywało lepiej. Jeśli dziecko nie przepada za rysowaniem, można mu zaproponować wydzierankę ze zdjęć z gazet. Ważne, żeby wydłużyć czas koncentrowania na dobrych momentach dnia – to wzmacnia połączenia w mózgu odpowiedzialne za przeżywanie przyjemnych emocji, uczuć, nastrojów.

Gdy jednak pojawi się niechęć dziecka do współpracy, zaproponuj mu:

Podróż w czasie

Odwołaj się do zdarzeń, w życiu dziecka, które pomyślnie się zakończyły (podróż w przeszłość):

• „Ostatnio wyszliśmy ze sklepu bez płaczu, wróciliśmy do domu przez park i nakarmiłeś wiewiórki”; „Kiedy próbowałaś pierwszy raz zupy brokułowej, też nie miałaś na nią ochoty, a kiedy posypaliśmy ją Twoim ulubionym serem żółtym stała się dużo smaczniejsza”; „Pamiętasz, jak nie chciałeś wracać do domu z placu zabaw? Wtedy urządziliśmy wyścigi i dobrze się bawiłeś. A co teraz nam uprzyjemni powrót?”.
• Kiedy dziecko nadal nie ma motywacji (oczywiście oprócz rozmowy i poszukiwania niezaspokojonych potrzeb), zaproponuj podróż w przyszłość:
• „Kiedy wrócimy do domu wspólnie przygotujemy Twoje ulubione danie na kolację. Co Ty na to?”; „Wiem, że chciałabyś pojechać samochodem, a idziemy na piechotę. Pamiętasz, że umawialiśmy się z tatą Amelki i będziecie się mogły razem pobawić?”; „Rozumiem, że chętnie jeszcze byś poleżał w łóżku, a mnie się spieszy, żeby nie spóźnić się do pracy. Przypominasz sobie, co dziś będzie ciekawego w przedszkolu? Słyszałam, że Bartek wyzdrowiał i mógłbyś się z nim wreszcie pobawić w superbohaterów”.

Gdy dziecko nie przestrzega ustalonych zasad, warto skorzystać z następujących sposobów

Rozwiązywania konfliktów metodą bez porażek T. Gordona (od 4. –5. roku życia)

Do poszukiwania rozwiązania konfliktu między potrzebami dziecka i rodziców usiądźcie wtedy, kiedy obie strony będą spokojne.

1. Rozpoznaj i nazwij konflikt – „W ostatnim tygodniu codziennie chciałaś przedłużyć swoje 15 minut gry na telefonie. Zależy mi na tym, żebyś już skończyła grać po 15 minutach. Powiedz mi, o co chodzi z tym wydłużaniem czasu?”.
   Tu możemy się dowiedzieć, że np. dziecku trudno się oderwać od gry, może chce ją dokończyć za jednym razem, a na ogół jedna rozgrywka trwa 20 minut. W zależności od odpowiedzi upewnij się, czy dobrze zrozumiałeś/zrozumiałaś dziecko. Załóżmy, że dziecku trudno jest skończyć grę w wyznaczonym czasie.
2. Wspólnie poszukajcie możliwych rozwiązań – „Co możemy zrobić, żeby te codzienne walki o wydłużenie czasu się skończyły. Podaj mi wszystkie swoje pomysły, podam Ci moje pomysły i zapiszę je na kartce”. Zapisz wszystkie rozwiązania konfliktu, nawet te absurdalne i na pierwszy rzut oka nie do przyjęcia, nie oceniaj ich. Potem przyjdzie na to pora. Dziecko może zaproponować, że: dostanie codziennie więcej czasu na grę na komórce, za każdym razem będzie mogło dokończyć grę, dostanie swoją komórkę i będzie z niej korzystało bez ograniczeń (tak jak starsze kuzynostwo). Wypisz swoje propozycje, postaraj się, żeby były atrakcyjne dla dziecka, np.:
   • zakup specjalnego minutnika, który będzie dzwonił i dziecko samodzielnie będzie mogło go nastawiać (w obecności rodzica),
   • dziecko dwa razy w tygodniu może przedłużyć grę o 5 minut i może sobie te minuty dodać w wybranym przez siebie dniu,
   • dziecko punktualnie kończy i od razu po zakończeniu gry może zagrać z rodzicami w ulubioną grę planszową itp.
3. Krytycznie oceńcie możliwe do przyjęcia rozwiązania – „Przeczytam Ci każde z rozwiązań i Ty mi powiesz, czy chciałabyś je wybrać, czy są dla Ciebie nie do przyjęcia, tak samo ja z mamą ocenimy każde z rozwiązań”. Gdy ocenicie każde rozwiązanie, sprawdź, które z nich otrzymało podwójną akceptację. Może się zdarzyć, że żadne z rozwiązań nie zostanie zaaprobowane. Wtedy warto pomyśleć nad połączeniem dwóch propozycji albo znaleźć zupełnie nowe.
4. Przyjmijcie najlepsze rozwiązanie – „Zapiszę to nasze rozwiązanie, a może Ty zechcesz narysować do niego jakiś rysunek i powiesimy je na lodówce w kuchni? Co Ty na to?”.
5. Określcie, jak wprowadzicie w życie tę propozycję – jeśli trzeba zaplanować, od kiedy rozwiązanie obowiązuje, to określ termin. Zapytaj, czy jeszcze czegoś dziecko by potrzebowało, żeby wszystko się powiodło.
6. Po wprowadzeniu w życie oceńcie skuteczność wybranego przez Was rozwiązania. Po 2 tygodniach stosowania tej propozycji wspólnie zastanówcie się, czy ona Wam pasuje, czy może wybrane rozwiązanie się nie sprawdziło. Wspólnie zastanówcie się, co trzeba zmienić?

Bywa tak, że pewne zasady są wprowadzane odgórnie przez dorosłych i nie podlegają negocjacji, bo dorosły wie, co jest dla dziecka dobre. Ważne byłoby, żeby te zasady dotyczyły kilku najważniejszych domowych spraw, a nie regulowały niemal każdy krok dziecka. Jeśli dziecko nie potrafi sobie poradzić z przestrzeganiem ustalonych wcześniej zasad, możesz wprowadzić:

Procedurę stopniowania gniewu

1. Wyraź prośbę – zanim narośnie w Tobie złość lub gniew – wyraźnie wypowiedz swoją prośbę. Proszę wyłącz bajkę, czas na oglądanie już minął.
2. Udziel informacji – może dziecko nie wie, jakie uczucia w Tobie wywołuje i jakie sprawia trudności. Kiedy nie wyłączasz bajki, martwię się, że się nie wyśpisz, ważna jest dla mnie dobra atmosfera w domu, proszę wyłącz tablet i odłóż do szuflady. Niektórym dzieciom wystarczy takie upomnienie, inne potrzebują kolejnego kroku.
3. Stanowczo określ swoje granice – Nie odpowiada mi to zbyt długie oglądanie. Wyłącz bajkę.
4. Zapowiedz, jakie wprowadzisz konsekwencje, jeżeli nie zmieni swojego zachowania wobec Ciebie. Przywołuj tylko takie, które chcesz i możesz wykonać – Jeżeli teraz nie wyłączysz bajki, sama wyłączę komputer i jutro niczego nie będziesz oglądała.
5. Wykonaj zapowiedziane konsekwencje, jeżeli dziecko nadal zachowuje się w sposób, który Tobie przeszkadza, to nie pozostaje Ci nic innego, jak wykonanie zapowiedzianej sankcji – Bardzo mi przykro, że nadal nie skończyłaś oglądania, wyłączam komputer i jutro nie będzie oglądania bajek.

Tak podane sposoby mogą sprawiać wrażenie gotowych recept, ale tak nie jest. Najważniejsze w relacji z dzieckiem jest odpowiadanie na potrzeby połączone z rozumiejącą obecnością rodzica, a to wymaga:

• czasu, np. trzylatek potrzebuje wielu powtórzeń różnych instrukcji, żeby nauczyć się nowych umiejętności,
• cierpliwości (dziecko krótko koncentruje swoją uwagę),
• spokoju (nie tylko dzieci, ale przede wszystkim rodziców oddychających przeponowym głębokim oddechem ☺).

---

Czy ten artykuł był: