ADHD czy uzależnienie od grania?

Trudności w koncentracji uwagi, częste uleganie impulsom, wahania nastroju, osłabienie motywacji czy unikanie zadań wymagających wysiłku mogą być zarówno przejawami zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), jak i uzależnienia od grania w gry komputerowe. Nic zatem dziwnego, że czasami trudno je od siebie odróżnić, zwłaszcza jeżeli dziecko regularnie gra.

Łatwo wówczas przyczyny problemów w zachowaniu dziecka przypisać nadmiernemu spędzaniu czasu wolnego na tzw. strzelankach. Ale na tym związki między ADHD a graniem się nie kończą.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi charakteryzuje się trudnościami w regulacji uwagi, pobudzeniem ruchowym, impulsywnością. Wymienione objawy mogą przy tym występować w zróżnicowanym nasileniu. Czynią jednak dzieci i młodzież z ADHD bardziej podatnymi na uzależnienia behawioralne, takie jak uzależnienia od gier komputerowych, a w przyszłości również od hazardu czy od substancji psychoaktywnych¹. Dlatego właściwe rozpoznanie diagnostyczne i podjęcie terapii odgrywają w tym przypadku rolę chroniącą.

Dlaczego dzieci z ADHD mogą być bardziej podatne na granie w gry komputerowe?

• Granie dostarcza szybkiej nagrody, stymulacji, co jest atrakcyjne dla osób z trudnościami w koncentracji uwagi, cechującymi się niecierpliwością i wysokim zapotrzebowaniem na pobudzenie.
• Osiągnięcia i postępy w grze działają wzmacniająco na samoocenę, która w przypadku dzieci z ADHD może być obniżona.
• Granie pomaga w uciekaniu od trudnych emocji, stresu i codziennych problemów w relacjach z rówieśnikami czy niepowodzeń szkolnych.
• W związku z trudnościami w samokontroli dziecko może łatwo stracić poczucie czasu spędzonego przed ekranem, zwłaszcza jeżeli sprawia mu to przyjemność.

Granie w gry komputerowe może zaostrzać objawy ADHD. Z jednej strony pogłębia istniejące już problemy wynikające z ADHD, a z drugiej – ogranicza możliwość rozwijania umiejętności psychospołecznych, które mogłyby im przeciwdziałać. Zacznijmy od tego, że granie wzmacnia potrzebę osiągania natychmiastowej nagrody, co pogłębia skłonność do reaktywności (większej intensywności w reagowaniu na bodźce) i niecierpliwości. Grając regularnie dziecko ma jednocześnie coraz mniejsze szanse na rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami i napięciem, których uczy się w relacjach społecznych. Granie sprzyja raczej kumulowaniu napięcia i rozładowywaniu go poprzez wybuchy gniewu. Utrata kontroli nad czasem spędzonym przed ekranem może prowadzić także do problemów ze snem, zwłaszcza jeżeli przeciąga się do późnych godzin wieczornych. Niewyspanie z kolei jeszcze bardziej osłabia samokontrolę i koncentrację uwagi, co wpływa negatywnie na sytuację szkolną. Jeżeli dziecko z nierozpoznanym ADHD spędza coraz więcej czasu na graniu, siłą rzeczy robi to kosztem innych aktywności, które mogłyby rozwijać jego uwagę, samokontrolę czy umiejętności psychospołeczne². Przypomina to błędne koło.

Co pomaga zmniejszyć ryzyko uzależnienia od grania?

• Jasne zasady dotyczące limitów czasu grania i ich przestrzeganie. Zobacz więcej: https://pierwszekroki.net/zasady-korzystania-z-mediow-ekranowych/
• Zapewnienie dziecku zróżnicowanych form aktywności (np. zajęcia sportowe, artystyczne, zgodnie z zainteresowaniami dziecka). Zobacz więcej: https://pierwszekroki.net/co-zamiast-ekranow-zabawy-wspierajace-rozwoj-emocjonalny/
• Wspieranie dziecka w radzeniu sobie z emocjami (np. poprzez rozmawianie z nim o nich w sposób pomagający dziecku zdawać sobie sprawę co i dlaczego z nim się dzieje, okazywanie zrozumienia dla trudności dziecka w utrzymywaniu kontroli nad swoim zachowaniem, podpowiadanie, jak dziecko może sobie radzić, gdy ogarnia je zniecierpliwienie czy złość, dawanie dobrego przykładu własnym zachowaniem, wspieranie dziecka dzięki odpowiedniej organizacji jego trybu życia i dbanie o atmosferę w domu). Zobacz więcej: https://pierwszekroki.net/zabawy-wzmacniaja-relacje/
• Monitorowanie treści gier (warto zadbać, aby dziecko nie ograniczało się do gier akcji). Zobacz więcej: https://pierwszekroki.net/gry-wideo-w-zyciu-dzieci-w-wieku-wczesnoszkolnym/
• Gdy działania rodziców nie wystarczają, zapewnienie wsparcia psychologa, dzięki któremu młody człowiek będzie mógł lepiej zrozumieć, co się z nim dzieje i uczyć się kontrolowania swojego zachowania. Zobacz więcej: https://pierwszekroki.net/wspieranie-rodzicow-w-wychowywaniu-dziecka/

Jak odróżnić, czy dziecko ma problem z graniem, czy ma ADHD?

Chcąc lepiej rozeznać się, co jest źródłem problemów dziecka, warto zwrócić uwagę na czas ujawniania się niepokojących symptomów: czy nasilają się po czasie intensywnego grania, czy może występowały już wcześniej, co wskazywałoby na ADHD. Warto również obserwować, czy mimo ograniczenia grania dziecko łatwo rozprasza się i traci koncentrację podczas codziennych czynności, jak sprzątanie swojego biurka, przygotowanie do wyjścia czy uczenie się. Kolejnej wskazówki dostarczy nam obserwacja, jak często wybuchy złości i rozdrażnienie zdarzają się w sytuacjach niezwiązanych z graniem. Jeżeli wiemy lub podejrzewamy, że któreś z rodziców, dziadków czy innych bliskich krewnych ma zespół nadpobudliwości psychoruchowej lub wykazuje jego cechy, ale nie zostało to np. zdiagnozowane, prawdopodobieństwo wystąpienia tego u dziecka jest większe. Wiele badań potwierdza bowiem genetyczne podłoże ADHD, nawet na poziomie dziedziczenia 70–80%³. Najlepszym jednak sposobem na rozpoznanie przyczyny problemów dziecka jest wizyta u psychiatry lub psychologa specjalizującego się w diagnostyce w tym kierunku.

Opr. red.

---

Czy ten artykuł był: